Het kabinet kan maatregelen nemen bij een (dreigend) tekort aan aardgas. Dit is vastgelegd in het Bescherm- en Herstelplan Gas. In het plan zijn drie crisisniveaus opgesteld: vroegtijdige waarschuwing, alarm en noodsituatie.

Jetten kondigde maandag dus de 'vroegtijdige waarschuwing' aan, omdat er een reële dreiging is dat er problemen kunnen ontstaan met de gaslevering. De oorlog in Oekraïne is volgens Jetten de reden voor het afkondigen van het eerste waarschuwingsniveau. Sinds deze maand levert Rusland namelijk gedeeltelijk geen gas meer aan Nederland. Ook andere Europese landen zijn inmiddels (voor een deel) afgesloten van hun gastoevoer, waardoor het kabinet steeds ongeruster begint te worden.

Het eerste waarschuwingsniveau houdt concreet in dat gasbedrijven nu dagelijks aanvullende details moeten geven over actuele gasleveringen en -voorraden. Als dit te laag wordt, kan het kabinet besluiten of er verder moet worden ingegrepen.

Hoe streng die maatregelen zijn, hangt af van hoe nijpend de situatie wordt. In het Bescherm- en Herstelplan Gas is daarvoor een maatregelenladder opgesteld. Dit zijn maatregelen die zwaarder worden naarmate er grotere tekorten dreigen te ontstaan.

In de beschermladder wordt onderscheid gemaakt tussen drie soorten afnemers van gas. In de eerste categorie staan de 'grootverbruikers': de grote bedrijven en industrieën. Zij worden gevolgd door het mkb en elektriciteitscentrales in categorie 2. Huishoudens, de gezondheidszorg en mkb dat niet kan omschakelen op andere brandstoffen dan gas, vallen in categorie 3.

Het plan is erop gericht om huishoudens en de gezondheidszorg te ontzien. Die twee behoren in de maatregelenladder tot de lagere categorieën. Het doel is die categorieën het minst of helemaal niet te raken. Zij zouden er dus pas als allerlaatste iets van moeten merken.

Ondertussen treft het kabinet nu al voorbereidingen om een eventueel gastekort voor te zijn. Zo werd maandag de productiebeperking van kolencentrales opgeheven. Daarmee hopen minister Jetten en staatssecretaris Vijlbrief dat er deze winter voldoende energie is voor het hele land. Door meer energie op te wekken met kolencentrales, is er namelijk minder gas nodig. Op die manier zijn straks de gasopslagen beter gevuld.

Als deze maatregel onvoldoende helpt, dan kan het kabinet opschalen naar het tweede niveau van een gascrisis: alarmering. Dit houdt in dat er opnieuw maatregelen worden getroffen. Buurlanden kunnen gevraagd worden om vrijwillig extra gas te leveren of minder gas uit Nederland af te nemen.

Wanneer ook dit niet helpt, dan zijn er extremere maatregelen nodig om huizen en ziekenhuizen te kunnen blijven verwarmen. Het derde en laatste niveau uit het Bescherm- en Herstelplan Gas treedt dan in werking. In dat geval is er sprake van een gascrisis of noodsituatie. Onder de zware maatregelen die hierbij horen, vallen het verplicht afsluiten van grootverbruikers of het dwingen van energiecentrales en industrieën om andere brandstoffen te gebruiken dan gas.

Zover is het nog niet, benadrukten Jetten en Vijlbrief maandag. Het kabinet wil de komende tijd nog meer gaan inzetten op besparing. Zo willen ze grootverbruikers financieel helpen om minder gas te verbruiken. Een andere mogelijkheid is om de gaswinning in Groningen weer op te voeren, maar dat zal volgens Vijlbrief pas als "allerlaatste redmiddel" worden gebruikt.