Bij de Voorjaarsnota kan de lopende begroting worden aangepast, maar het is meestal niet zo dat het volledige kabinetsbeleid dan op de schop gaat. Dat is dit keer anders. Er moet voor veel geld worden vertimmerd omdat de wereld er nu heel anders uitziet dan toen de kabinetsplannen werden geschreven.

Dat komt met name door de oorlog in Oekraïne, waardoor de energieprijzen gigantisch zijn gestegen. En daardoor moet het kabinet 6,4 miljard euro extra uitgeven om mensen te compenseren voor die hoge energierekening.

Omdat vrede door de Russische agressie niet meer vanzelfsprekend is, was er ook de Kamerbrede oproep om nog meer te investeren in defensie. Eerder lekte al uit dat Defensie er 2,4 miljard euro bij krijgt, zodat in 2024 en 2025 de NAVO-norm wordt gehaald. Het gaat om "noodzakelijke investeringen", benadrukte minister van Financiën Sigrid Kaag vrijdag.

Ook trekt het kabinet zo'n 2,5 miljard euro uit om het minimumloon te verhogen met 7,5 procent. Eerst zou dit in twee stappen vanaf 2024 gebeuren. Het kabinet heeft nu besloten dit in drie stappen te doen en er in 2023 al mee te beginnen. De AOW groeit, na druk uit de Kamer, ook mee met die stijging.

Verder gaat er 2,8 miljard euro naar spaarders die bezwaar hebben gemaakt tegen de belasting die zij moesten betalen over hun vermogen in box 3.

De extra uitgaven dekt de coalitie door hogere inkomens en bedrijven meer belasting te laten betalen. "Sterke schouders zullen meer lasten moeten dragen", zei Kaag.

Ook gaat de vennootschapsbelasting omhoog. Verder wordt er 2,2 miljard gesneden in drie fondsen (het Nationaal Groeifonds, het klimaatfonds en het stikstoffonds) om extra te kunnen investeren in defensie. Er wordt 880 miljoen euro uit het klimaatfonds genomen en 660 miljoen euro uit zowel het stikstoffonds als het groeifonds.

Kaag ziet dat niet als "snijden", maar als "herprioriteren". Bovendien gaat het maar om een relatief klein deel van de tientallen miljarden in de fondsen, zegt de minister vrijdag.

De doelen blijven overeind staan, net als het "overgrote deel" van het budget. Dat betekent dus ook dat het kabinet wat meer zal 'normeren', aldus Kaag. Het stellen van regels voor vervuilende bedrijven is volgens haar "een heel belangrijk element" van het klimaat- en natuurbeleid.

De kwestie rondom de belasting op spaargeld speelt al langer. De Hoge Raad bepaalde eind vorig jaar dat in ieder geval de 60.000 spaarders die te veel belasting hebben betaald, gecompenseerd moeten worden. Dat kost de schatkist 2,8 miljard euro. Een kleine meevaller voor de schatkist: belastingbetalers die geen, of te laat bezwaar hebben gemaakt, hoeven van de rechter niet te worden gecompenseerd, zo werd vandaag bekend.

Dat kan een miljardenmeevaller betekenen voor het kabinet, al heeft staatssecretaris Marnix van Rij (Belastingdienst) laten doorschemeren misschien ook deze groep tegemoet te willen komen. Het prijskaartje kan in het duurste geval oplopen tot 11,7 miljard euro, bleek uit eerdere berekeningen van het ministerie van Financiën.

Vanwege de ingewikkelde puzzel en de hoge bedragen hadden coalitiepartijen VVD, D66, CDA en ChristenUnie in april al overleg met premier Mark Rutte en minister Sigrid Kaag (Financiën) over de Voorjaarsnota.