Onder meer PVV, CDA, D66, GroenLinks, SP en DENK vroegen dinsdag in een Kamerdebat over de toeslagenaffaire om opheldering. De partijen stellen met name vragen over de rol van de voormalig minister van Sociale Zaken en huidig PvdA-leider Lodewijk Asscher.

Uit onderzoek van Follow the Money is gebleken dat het vorige kabinet vanaf 2014 waarschuwingen van de Belastingdienst heeft gehad, omdat de keiharde fraudeaanpak ernstige gevolgen zou hebben en tot schrijnende situaties kon leiden. Uit het onderzoek komt naar voren dat Asscher een wetsvoorstel in de maak had voor het stopzetten van grote terugvorderingen, die leidden tot financiële problemen voor ouders. Ook de toenmalig staatssecretaris Eric Wiebes zou op de hoogte zijn gesteld. Die wet is echter nooit ingediend.

Volgens GroenLinks is dat toenmalig minister Asscher aan te rekenen. "Als Asscher zijn werk had gedaan, hadden we veel ellende kunnen voorkomen", aldus Bart Snels. Ook D66 is kritisch. "We moeten weten wat vijf jaar geleden gebeurd is."

Vorige week maakte staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Financiën) bekend dat het ministerie van Financiën aangifte doet tegen de eigen Belastingdienst, wegens vermoedens van beroepsmatige discriminatie en knevelarij. De aangifte volgt na een second opinion van advocaat Hendrik Jan Biemond.

Een meerderheid van de Kamer steunt de stap, al moet de staatssecretaris wat Pieter Omtzigt (CDA) betreft onderzoeken of de aangifte kan worden uitgebreid. Het onderzoek van Biemond dient als uitgangspunt voor de aangifte, maar de CDA'er merkt op dat dit onderzoek een beperkte omvang had.

Ook wil hij opheldering over hoe de keiharde fraudeaanpak is bedacht, en vooral wie dat heeft gedaan. Dat is volgens Omtzigt van belang omdat betrokken ambtenaren mogelijk strafvervolging boven het hoofd hangt. Hij wil weten of de fraudebestrijding een voorstel van het kabinet of van ambtenaren is geweest.

SP'er Renske Leijten ziet al wel duidelijk de hand van het de vorige bewindsploeg in het beleid. Zij pleit voor aangifte tegen het kabinet-Rutte II. Leijten vindt dat de Kamer de regie in het dossier moet terugpakken met een parlementaire enquête waarin alle betrokken hoofdrolspelers onder ede verantwoording moeten afleggen. GroenLinks pleit voor de mildere variant: de parlementaire ondervraging. Dat onderzoek kan sneller worden opgestart. "We zijn verantwoording aan de ouders verplicht."

De Tweede Kamer vroeg ook naar de huidige compensatieregeling, waarbij veel gedupeerde ouders alsnog buiten de boot dreigen te vallen. De Belastingdienst meldde dinsdag dat achtduizend van hen toch niet in aanmerking komen voor compensatie en een schadevergoeding.

Volgens SP'er Leijten is dat het directe gevolg van het "drijfzandadvies" van de commissie-Donner. De compensatieregeling van het kabinet is gestoeld op het advies van Donner. Maar dat onderzoek is volgens Leijten onvoldoende gebleken, omdat alleen de zogenoemde CAF-11-zaak als uitgangspunt is genomen, terwijl er meerdere schrijnende situaties zijn. "Hoe is het mogelijk dat Donner zulk slecht werk heeft geleverd?"

Zij wil dat de bewijslast wordt omgedraaid. Niet de ouders moeten hun onschuld aantonen, maar de Belastingdienst moet bewijzen dat de ouders grove schuld of opzet te verwijten is. Leijten vindt dat de staatssecretaris voor twee keuzes staat: "Ben je ruimhartig, of stuur je ouders opnieuw een juridisch moeras in?"

De toeslagenaffaire draait om het handelen van de fiscus, die ouders dupeerde door de kinderopvangtoeslag ten onrechte stop te zetten. Uit meerdere onderzoeken van Trouw en RTL Nieuws bleek dat honderden ouders ten onrechte werden aangemerkt als fraudeur. De top van de Belastingdienst weigerde zelfs de toeslagen uit te keren als ouders er wel recht op hadden.

Gedupeerden moesten tot tienduizenden euro's terugbetalen, verloren hun huizen en zagen relaties stuklopen. Onlangs erkende de Belastingdienst zich schuldig te hebben gemaakt aan etnisch profileren door de tweede nationaliteit als criterium te gebruiken voor intensieve controle.