Iets meer dan tienduizend Nederlanders in de leeftijd van 55 jaar en ouder wil een einde aan het leven maken, maar kan dat volgens de huidige euthanasiewetgeving niet doen omdat er geen sprake is van uitzichtloos lijden of een ernstige medische aandoening.

Dat komt neer op 0,18 procent van alle Nederlandse 55-plussers, schrijft de commissie onder leiding van Els van Wijngaarden donderdag in het langverwachte rapport naar aanleiding van de politiek gevoelige kwestie rond het thema voltooid leven.

De onderzoekers onderscheiden drie groepen 55-plussers met een wens om het leven te beëindigen: mensen die naar de dood verlangen zonder daadwerkelijke plannen om uit het leven te stappen (0,47 procent), mensen die serieus zelfdoding overwegen door bijvoorbeeld gesprekken te voeren met de huisarts (0,77 procent) en de groep met een wens om te stoppen met leven (0,18 procent).

Doodswens kan in loop der jaren veranderen

Van de laatste groep wil ruim een derde hulp bij de zelfdoding. Twee derde wil juist liever zelf een einde aan het leven maken. Voor de mensen die zelf uit het leven willen stappen, geldt dat het belangrijk is om te kunnen beschikken over een zelfdodingsmiddel. "Niet zozeer om het middel nu in te nemen, maar vooral ter geruststelling om in de toekomst zelf regie te kunnen voeren over het levenseinde", schrijft de commissie.

Hoewel de drie groepen over zelfdoding nadenken of een wens tot levensbeëindiging hebben, betekent dat niet dat ze direct uit het leven willen stappen. Zelfs voor de groep die er zeker van is niet verder te willen leven, geldt voor een derde dat de wens om te leven sterker was dan de doodswens.

Maar die wens kan ook veranderen. "Ook blijkt uit het onderzoek dat de doodswens door de jaren heen kan verminderen of verdwijnen, ook op hoge leeftijd", aldus de commissie. "De doodswens is niet zwart-wit, maar kent een heleboel grijstinten", zei commissievoorzitter Van Wijngaarden.

Dat kan te maken hebben met veranderende omstandigheden die een ander perspectief in het leven bieden. "In een aantal gevallen was de wens ontstaan rondom het verlies van een partner, maar werd de wens minder of verdween deze naarmate de tijd verstreek", staat in het rapport. Van Wijngaarden spreekt dan ook liever niet over 'voltooid leven', maar van "mensen met een doodswens".

De belangrijkste factoren die mensen zelfdoding doen overwegen, zijn piekeren, financiële zorgen, ziekten, eenzaamheid, afhankelijkheid van anderen en het gevoel anderen tot last te zijn.

Voltooid leven splijtzwam in de coalitie

Het rapport zal de komende tijd als uitgangspunt dienen in de verdere politieke discussie over het voltooid leven. De kwestie bleek tijdens de vorige formatie een onoverbrugbare kloof tussen met name de ChristenUnie en D66.

ChristenUnie en ook het CDA zien niets in de verruiming van de euthanasiewetgeving, terwijl D66 vindt dat mensen die hun leven voltooid achten het recht hebben er een eind aan te maken. Binnen de VVD heerst verdeeldheid.

Als compromis is bedacht om een onderzoekscommissie in te stellen. Het kabinet zal na de uitkomsten van dat onderzoek een brede maatschappelijke discussie starten. CDA-minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) kondigde onlangs aan een serie huiskamergesprekken te starten in het kader van een bredere maatschappelijke dialoog. In juni volgt een eindrapport.

D66-Kamerlid Pia Dijkstra heeft al laten weten niet langer te wachten. Zij kondigde aan hoe dan met een initiatiefwetsvoorstel te komen, ook al lijkt de steun van een meerderheid in de Tweede Kamer ver weg.

Denk jij aan zelfdoding? Neem contact op met 113 Zelfmoordpreventie via www.113.nl of bel 0900-0113.