Vijftig Europese parlementariërs roepen de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen op om de totstandkoming van een Europese Magnitsky-wet tot een van de topprioriteiten van het Europees buitenlandbeleid te maken.

Op basis van een dergelijke wet kunnen mensenrechtenschenders gericht gestraft worden.

"We staan op een cruciaal kruispunt in onze gemeenschappelijke geschiedenis nu de wereld om ons heen onveiliger wordt en de geopolitieke machtsverhoudingen verschuiven", staat in de brief van D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma, die medeondertekend is door parlementariërs en Europarlementariërs uit onder meer Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk.

Ook Tweede Kamerleden Martijn van Helvert (CDA), Bram van Ojik (GroenLinks), Lilianne Ploumen (PvdA) en Joël Voordewind (CU) steunen de oproep.

'Europese Commissie begaat grote blunder'

Sjoerdsma noemt het een "grote blunder" dat de nieuwe Commissie, die maandag begint, de Magnitsky-wet niet heeft opgenomen in de lijst met speerpunten voor de komende beleidsperiode. "De keuzes die deze Commissie maakt, zullen bepalen of de Europese Unie een bolwerk van vrede en democratie blijft in een turbulente wereld", zegt de D66'er tegen NU.nl.

Hij stoort zich aan de vrijblijvende veroordelingen van de Europese Unie wanneer mensenrechten in het buitenland onder druk staan. "Vooral nu de VS een terugtrekkende beweging maakt op het wereldtoneel, de Verenigde Naties verlamd lijken en autocratieën als Rusland en China aan kracht en gewicht winnen, moet de Europese Unie zich niet langer als een geopolitieke dwerg gedragen. De EU is een grootmacht en moet zich als grootmacht gaan gedragen", aldus Sjoerdsma. "De Magnitsky-wet biedt het mensenrechtenbeleid de tanden die het nodig heeft om ook te kunnen bijten."

VS, Canada en Verenigd Koninkrijk gingen EU voor

De wet is vernoemd naar de Russische accountant Sergei Magnitsky. In 2009 overleed hij onder verdachte omstandigheden in een gevangeniscel in Moskou. Magnitsky zou zijn gestuit op belastingfraude. Door frauderende Russische ambtenaren zou het investeringsbedrijf Hermitage Capital van de Amerikaan Bill Browder zijn benadeeld.

Terwijl Browder door Rusland wordt gezocht omdat hij een gevangenisstraf van negen jaar wegens onder meer belastingontduiking moet uitzitten, pleit de Amerikaanse zakenman er bij verschillende landen voor om mensenrechtenschenders in Rusland te straffen. Onder meer de VS, Canada en het Verenigd Koninkrijk hebben al een Magnitsky-wet.

Sjoerdsma vindt dat de Europese Unie niet kan achterblijven. "Sergei Magnitsky stierf in een Russische cel, omdat hij de corruptie van de Russische staat niet accepteerde."

Magnitsky-wet moet gericht straffen mogelijk maken

De D66'er ziet de Rus als een belangrijk symbool voor alle mensen die onderdrukt worden. "De wet moet het mogelijk maken om heel gericht personen te straffen. Denk aan de moordenaars van de Saoedische journalist Jamal Khashoggi of de generaals in Myanmar die de Rohingya's opjagen."

Met gerichte sancties zoals het bevriezen van banktegoeden en visumverboden denkt Sjoerdsma mensenrechtenschenders te raken waar het pijn doet. "Ze kunnen dan niet meer bij hun geld op Europese banken en niet meer naar hun villa's in de Europese hoofdsteden."

De Tweede Kamer nam onlangs een motie aan die het kabinet opriep om in ieder geval tot een Nederlandse Magnitsky-wet te komen, mocht dit binnen de EU niet lukken. Het kabinet steunt de inzet, maar moet alle EU-lidstaten achter het initiatief krijgen. "De Kamer weet dat ik daar in de Europese Unie inmiddels ruim een jaar hard aan trek", zei minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok onlangs. Hij ziet welwillendheid bij met name de grote landen. Om het sanctiebeleid aan te passen, is echter unanieme steun nodig. "Wij zijn er dus nog niet", zei Blok.

Naam 'Magnitsky' mogelijk struikelblok

Een van de struikelblokken is de verwijzing naar Magnitsky in de wet. Dit zou de indruk kunnen wekken dat het sanctieregime tegen Rusland gericht is, terwijl het de bedoeling is om mensenrechtenschendingen wereldwijd aan te pakken. Zelf spreekt het kabinet dan ook niet over de Magnitsky-wet, maar het EU-mensenrechtensanctieregime.

Sjoerdsma vindt het "belachelijk" dat Europese lidstaten zoals Hongarije uit angst voor Rusland over de naam van de wet zouden vallen. "Maar als je me met een pistool op de borst dwingt om te kiezen tussen de Magnitsky-wet zonder steun of effectief mensenrechtenbeleid met strenge sancties, dan kies ik voor het laatste."