Het is volgens VVD-leider Mark Rutte niet te zeggen hoe lang de formatie tussen de VVD, CDA, D66 en ChristenUnie nog gaat duren. "Het is onwaarschijnlijk complex", zei Rutte vrijdag na afloop van de onderhandelingen.

"We zitten nu in een hele ingewikkelde fase waar het gaat om heel veel grote hervormingen. Dat is echt gedetailleerd", zei Rutte.

De vier partijleiders onderhandelen sinds 23 juni over de vorming van een nieuw kabinet, maar dat verloopt niet zonder slag of stoot. 

De vier partijen zijn op elkaar aangewezen omdat elke andere combinatie die tot een meerderheid kan leiden, geblokkeerd wordt. Vooral D66 en ChristenUnie zijn geen natuurlijke bondgenoten van elkaar en liggen op gezichtsbepalende thema's als euthanasie, softdrugsbeleid en homorechten ver uit elkaar.

Dat de onderhandelingen moeizaam verlopen, werd vorige week al duidelijk. Hoewel de onderhandelaars benadrukken dat bij alle partijen de wil bestaat om eruit te komen, is ook duidelijk dat de formatie worstelt met een aantal principiële vraagstukken. CU-leider Gert-Jan Segers zei daarover: "Over geld kun je compromissen sluiten, over principes niet".

Lek

Deze week kregen we een zeldzaam kijkje in de keuken van de onderhandelaars toen het Algemeen Dagblad de hand wist te leggen op een aantal conceptvoorstellen voor het nieuwe regeerakkoord. Volgens betrokkenen gaat het om voorstellen van informateur Gerrit Zalm die gemaakt op basis van de gesprekken van voor de formatievakantie.

Daaruit blijkt dat het volgende kabinet zelf niet met een voorstel komt om de regels rond hulp bij zelfdoding te verruimen. Tegelijkertijd wordt het D66-wetsvoorstel voor hulp bij zelfdoding voor ouderen die niet ziek zijn, niet geblokkeerd. Er bestaat dus een kans dat het voorstel het zal halen.

In de campagne had Segers nog gezegd dat hij niet in een kabinet deelneemt dat zijn handtekening onder 'voltooid leven' zal zetten. Ook zou de Embryowet worden opgerekt om risico’s op erfelijke ziektes te verkleinen. 

Daarnaast zou er geen besluit worden genomen over het meervoudig ouderschap, waarbij het gezag over kinderen toegekend wordt aan meer dan twee ouders, bijvoorbeeld twee moeders en een vader. Hoewel VVD en D66 dit graag zien gebeuren, komt het er niet. Wel wordt hier een nieuw onderzoek naar ingesteld.

Schadelijk

Dat de plannen zijn uitgelekt is bijzonder. De formatie kenmerkte zich door de radiostilte. De onderhandelaars wilden niets loslaten om het onderhandelingsproces niet te dwarsbomen.

ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers was de dag na het lek dan ook furieus. Hij noemde het "schadelijk voor het proces" en weigerde uit te spreken dat hij nog vertrouwen had in een goede afloop.

Van wie het lek kwam, is nog niet duidelijk. Zeker is wel dat het de onderhandelingssfeer heeft verpest en het onderlinge vertrouwen weinig goeds heeft gedaan.