Dat staat in het witboek, de zogenoemde 'white paper', met vijf toekomstscenario's voor de EU die voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker woensdagmiddag heeft gepresenteerd in het Europees Parlement.

De commissie benadrukt dat input van burgers onmisbaar is.  ''Elke stem moet worden gehoord", aldus het document

Volgens Juncker vinden veel Europeanen de EU te bemoeizuchtig of juist te ver van zich afstaan. Na de financiële crisis, het geruzie over migratie en de Brexit nemen nu steeds meer populistische partijen het Europese project onder vuur. 

Het startpunt voor het herwinnen van het vertrouwen is eensgezindheid onder de 27 lidstaten na het vertrek van de Britten, aldus Juncker. Door verdeeldheid zou Europa ten prooi vallen aan de belangen van grotere machten, is alvast de waarschuwing.

Van de toekomstscenario’s voor na de Brexit komt het eerste neer op doorgaan zoals het nu gaat. Het tweede scenario gaat over terugschakelen naar alleen een interne markt en het derde gaat over de vorming van kopgroepen op bijvoorbeeld defensie-, belasting- of justitieterrein.

Het vierde pad wordt omschreven als 'minder doen, maar efficiënter’, waardoor de unie veel slagkrachtiger zou worden. In de vijfde 'federale’ optie zouden de lidstaten op veel meer terreinen bevoegdheden aan Brussel overdragen om samen te werken. Om te zeggen dat het gaat om een keuze tussen meer of minder Europa is te simplistisch, aldus de commissie.

De toekomstscenario's dienen als inspiratie voor de jubileumtop van eind maart in Rome. Regeringsleiders vieren dan de zestigste verjaardag van het Europese samenwerkingsproject. De bedoeling is dat ze eind dit jaar een echte keuze maken over de te volgen route.