Tot het zover is, heeft de VVD-lijsttrekker nog een paar hordes te nemen. Het economisch herstel is in zicht, maar in de goede rapportcijfers lijkt de kiezer vooralsnog niet geïnteresseerd.

Ook in Nederland zal de leider van de grootste partij in de Kamer een antwoord moeten zien te vinden op het populisme dat in steeds meer westerse liberale democratieën voet aan de grond krijgt.

En dan is daar nog de uitslag van het Oekraïnereferendum die de premier naast zich neer wil leggen. Het mogelijke electoraal verlies als gevolg van de ratificatie, neemt Rutte voor lief.

"Ik realiseer mij heel goed dat ratificatie mij geen stemmen zal opleveren. Dit maakt mij niet populair."

Hoe kijkt u terug op vier jaar Rutte 2?

"We begonnen met een diepe economische recessie met snel oplopende werkloosheid. En het werd steeds erger. Nederland stond er slecht voor. En de economie verslechterde na de start nog verder."

"Je ziet nu dat de economie op het niveau is van voor de crisis. En de werkloosheid loopt harder terug dan gedacht."

"Dat is een reis die we niet als kabinet hebben afgelegd, maar met 17 miljoen Nederlanders. We zijn nu na Roemenië de snelst groeiende economie van Europa."

Missie voltooid?

"Dat zou pas het geval zijn als iedereen ervaart dat het beter gaat. Er zijn nog steeds werklozen, nog steeds zijn er zorgen over het pensioen. En mensen zijn bezorgd over hun veiligheid." 

"En er is in 2015 iets bijgekomen, namelijk de vluchtelingencrisis. Dat hebben we nu onder controle, maar er zijn zorgen over de fundamentele vraag: Hoe houden we onze Nederlandse waarden? Onze vrijheid? Hoe gaan we hiermee om? Blijft Nederland Nederland?"

Is het voor u niet heel frustrerend dat de campagne tot nu toe niet gaat over het economisch herstel. Ervaart u dat als miskenning van uw beleid?

"Denkt u dat de mensen die dit interview op NU.nl lezen niet bezig zijn met hun baan, hypotheek of pensioen?"

Als je naar de trend in peilingen kijkt, kun je toch niet anders dan concluderen dat de verdeeldheid groter is dan ooit, net als de ontevredenheid.

"Laten we de verkiezingsuitslag even afwachten. De hele campagne moet nog komen. Wat ik vaststel, is dat mensen grote zorgen hebben. Die voel ik zelf. Daar is de terreurdreiging bijgekomen."

U heeft nu in totaal zes jaar de tijd gehad om die zorgen weg te nemen. Waarom zouden mensen u nog vier jaar de kans geven om "onze cultuur" te beschermen? 

"Daar ben ik al sinds 2002 in de politiek mee bezig. Als fractievoorzitter heb ik me daar al vaak over uitgelaten. Ik herinner me het oppakken van Gregorius Nekschot, een cartoonist die van zijn bed werd gelicht." 

"Hij maakte overigens lelijke tekeningen, maar ik vond wel dat hij ze mocht maken. Het thema vrijheid en vrijheid van meningsuiting, dat je als twee mannen hand in hand over straat kan. Ik heb me daar altijd hard voor gemaakt."

U noemt dat bewaken van de cultuur en de Nederlandse waarden een belangrijke opdracht, zo niet de belangrijkste voor de komende periode. Maar wat kan een premier doen? Hoe ziet u uw rol daarbij?

"Een politicus doet twee dingen. Wetten maken, maar ook normeren. Een politicus zegt hoe hij de wereld ziet. Dat doe ik bij allerlei gelegenheden. Als er maatschappelijke fenomenen aan de orde zijn waar ik tegen ben, dan keer ik me daar tegen. Dan wakker ik debat aan." 

"Dan komt altijd de vraag of ik er een nota over ga schrijven. Soms kan dat. Bijvoorbeeld in het onderwijs. We moeten veel explicieter duidelijk maken aan mensen van buiten wat onze geschiedenis is en wat onze verworvenheden zijn."

Na zes jaar normeren als premier zou er toch een richting zichtbaar moeten zijn van minder verdeeldheid in de samenleving?

"Dat kan ik niet in mijn eentje. Dat moeten we als samenleving doen. Maar ik heb een groter podium dan de rest. Ik zal daar mee doorgaan. Over het verdedigen van de Nederlandse waarden zul je me altijd horen."

In de VS zie je dat Trump de verkiezingen kan winnen door het cynisme bij de kiezer ten aanzien van de gevestigde orde. Dat sentiment heerst ook in Nederland. Een deel van de mensen heeft het gevoel dat de gevestigde politieke partijen niet luisteren naar de noden van de kiezer. Wat is uw antwoord daarop?

"Laten we eerst komende maanden het gesprek met Nederland aangaan. Ik knok er voor om mijn idealen te realiseren. Dan heb ik nodig dat mensen mij steunen. Daar ga ik straks respectvol om vragen."

"De verkiezingen gaan over drie dingen: het herstel voelen, het verdedigen van de vrijheden, en de geopolitieke instabiliteit. Als ik iets heb geleerd is dat die geopolitieke instabiliteit laatste jaren enorm is toegenomen. En hoe belangrijk het is dat Nederland internationaal zich verbindt met andere landen. Met Europa, met de NAVO. Dat geeft ons veiligheid. Op 15 maart zal blijken of ik genoeg vertrouwen krijg om daarmee aan de slag te gaan."

"Ik kan alleen zeggen waarom ik doe wat ik doe. Ik realiseer me dat mensen zich afvragen: Is die politiek er wel voor mij? Ik kan één ding zeggen: Ik zie het. Ik ben van hen. Ik ben van de mensen die hard werken. En ik ben van hen die kinderen opvoeden en van hen die voordat ze naar hun werk gaan nog snel een bak koffie weggrissen."

Maar bent u niet medeverantwoordelijk voor dat cynisme? U brak verkiezingsbeloftes en nu dreigt het kabinet het Oekraïneverdrag alsnog goed te keuren. 

"Over die beloftes heb ik eerder gezegd: weet je, ik maak ook fouten. Die fouten zal ik proberen niet te herhalen."

"Over het referendum. Ik realiseer mij heel goed dat ratificatie mij geen stemmen zal opleveren. Dit maakt mij niet populair."

"Maar, het referendum over het Oekraïneverdrag was raadgevend. Dus de regering is niet gedwongen om dat over te nemen. We hadden ook kunnen zeggen dat we niks met de uitslag doen."

"Dat vond ik onverstandig, omdat in het debat in aanloop naar het referendum er heel verstandige dingen werden gezegd en zorgen werden geuit waarvan ik vind dat we die een plek moeten geven. Daar moeten we overigens nog hard voor knokken, want dat is nog geen gelopen race."

"Waarom ik gemotiveerd ben om - ondanks dat ik er de populariteitsprijs niet mee zal winnen - het verdrag niet in de prullenbak te gooien is niet vanwege Oekraïne, maar vanwege Rusland."

"De EU is niet alleen markt, banen en economie, maar ook veiligheid. Als je dan ziet wat Rusland doet in het oosten van Oekraïne, de Krim, Aleppo en je ziet dat Rusland zich in toenemende mate agressief opstelt tegenover Europa, dan kun je als Nederland niet zeggen dat we niet ratificeren."

Als het verdrag zo belangrijk is, waarom ratificeert u dan niet gewoon? Het is een raadgevend referendum, zegt u zelf, laat die bezwaren dan voor wat ze zijn.

"In de campagne kwamen er vijf dominante bezwaren naar voren..."

U weet helemaal niet wat de bezwaren zijn geweest waarom de mensen 'nee' hebben gestemd.

"Nee, dat weten we niet. Maar dat waren wel de vijf thema’s die in de debatten steeds naar voren kwamen: zorgen over toetreding tot de EU, vrij verkeer, meer geld, defensiesamenwerking en corruptie."

Het is uw interpretatie dat uw oplossing recht doet aan de bezwaren. Feit is dat Nederlanders zeiden: weg met dit verdrag.

"Dat is uiteindelijk mijn besluit als politicus. Ook met een juridisch bindende verklaring zal ik niet alle mensen die tegen hebben gestemd overtuigen. Maar daarmee heb ik er in ieder geval alles aan gedaan om die zorgen te adresseren. Ik verwacht niet dat iedere nee-stemmer nu zal zeggen: oh wat fijn, nu ben ik voor."

Terug naar de eerdere vraag. Voelt u zich er medeverantwoordelijk voor dat mensen het gevoel hebben dat de politiek er niet voor hen is. Zij denken: 'Rutte zegt dit nu allemaal wel, maar wij vertrouwen hem niet meer. Hij luistert niet en breekt beloftes.'

"Ik zit in de politiek om dingen op te lossen en mensen te laten zien dat wij er voor hen zijn. Ik zit er om die grote stille meerderheid die snapt dat Rome niet in één dag gebouwd is. Beleid uitvoeren kost tijd."

U heeft eerder gezegd dat u als premier normstellend wilt optreden, dat u iets zal zeggen als u ergens iets van vindt. Vindt u dat de rechtsstaat en onafhankelijkheid van de rechters in Nederland onbesproken moeten zijn, iets wat PVV-leider Wilders afgelopen vrijdag ter discussie heeft gesteld.

"Ik laat mij niet uit over de rechtszaak. Maar ik mag wel iets zeggen als de persoon in kwestie de rechtsstaat zelf ter discussie stelt. Politieagenten, brandweerlieden, leraren, rechters: allemaal mensen die hard voor ons werken in het veld. Als er nou één taak is die wij als politiek hebben, is het om allemaal als één man achter die mensen te staan die namens ons heel moeilijk leveren."

"We hebben in Nederland een van de best functionerende rechtsstaten ter wereld. Die rechtsstaat moeten we met z’n allen verdedigen."

Als we breder kijken dan zien we dat populistische partijen in liberale westerse democratieën bezig zijn aan een opmars: de overwinning van Donald Trump. Brexit in het Verenigd Koninkrijk, de opkomst van populisten in Duitsland, Oostenrijk, Italië, Frankrijk en Spanje. Hoe kijkt u daarnaar?

"Ik heb geen problemen met de mensen die op die partijen stemmen. De vraag is waarom zij dat doen en of ik met ze in gesprek kan gaan." 

"Ik realiseer mij heel goed dat mensen bezorgd zijn en uit bezorgdheid zeggen dat zij op deze partijen te zullen stemmen. Ik ga dat die mensen niet verwijten. Integendeel, ik vind het mijn taak om als politicus en premier met antwoorden te komen die die zorgen adresseren." 

U verweet de pers vrijdag een overfocus op Wilders. Zitten we er dan allemaal naast?

"Dat bedoelde ik niet. Als dat de indruk is, dan heb ik mij misschien niet helemaal goed uitgedrukt. Ik wilde aangeven dat er meer dingen spelen dan alleen die Wilders-zaak."

"Maar luister. Ik ben geen politiek commentator. Ik ben er om problemen op te lossen. Ik ben overtuigd dat ik als premier moet zeggen wat mensen bezighoudt en wat ze verwachten van mij. En ik zal niet iedereen overtuigen."

Maar zijn mensen die u op straat spreekt dan niet bezig met de thema’s die Wilders adresseert?

"Ik ga met die mensen in gesprek. Als ze zeggen dat ze dreigen op de PVV of SP te stemmen, dan vraag ik: Wat houdt u dan bezig? Misschien kan ik vertellen hoe ik met die problemen wil omgaan. Sommige mensen zullen zeggen: We willen sowieso uit de EU. Dan zal ik zeggen dat dat heel onverstandig is. Dat is heel schadelijk voor Nederland, om de banen, om veiligheid."

"Ik zeg dus niet: 'hoho, geen PVV of SP stemmen'. Nee, ik vraag: 'Wat zijn uw problemen?'. En: 'Kan ik u vertellen hoe ik denk hoe we dat moeten oplossen?'. Maar het kan uiteindelijk zo zijn dat we het er toch niet over eens worden. Dat is dan maar zo."