Dit is wat er fout gaat met de reorganisatie bij de Belastingdienst
Anderhalf jaar later legt het proces vooral bloot waar het bij de fiscus allemaal fout gaat.
Bij de Belastingdienst moeten in eerste instantie de komende zes jaar 5.000 arbeidsplaatsen verdwijnen, daar moeten 1.500 nieuwe werknemers met kennis van moderne techniek voor terug komen.
De Belastingdienst vergrijst, de gemiddelde leeftijd is 53 jaar. In 2015 was de uitstroom anders dan door pensionering, arbeidsongeschiktheid of overlijden slechts 1,3 procent. Op een organisatie met dertigduizend werknemers zijn dat nog geen vierhonderd man. Vernieuwing is dus broodnodig.
De vertrekregeling
Er wordt daarom in overeenstemming met de vakbonden een vrijwillige vertrekregeling opgezet zonder hier een maximum aantal personen aan te koppelen. De uitstroom is immers erg laag.
In maart 2016 wordt duidelijk dat de interesse voor de vertrekregeling veel groter is dan voorzien. Wiebes en minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) worden vervolgens geïnformeerd over de politieke en financiële risico's.
Ook krijgen zij te horen dat het functioneren van de Belastingdienst gevaar loopt als de regeling niet direct wordt aangepast. Uiteindelijk wordt op 1 september, reeds zes maanden later, de regeling gesloten. De Belastingdienst gaat er vanuit dat er uiteindelijk 5.900 voltijdsbanen verdwijnen. Door die overloop moeten er ook meer mensen bij: 2.500.
Financiën
Voor de totale operatie is 648 miljoen euro uitgetrokken. Dat bedrag wordt met 70 miljoen euro overschreden. Overigens had dat 638 miljoen euro kunnen zijn, schrijft Wiebes.
De kosten lopen niet alleen uit de pas vanwege de grote belangstelling, de Belastingdienst legt ook een boete aan zichzelf op van maximaal 200 miljoen euro. Veel ouderen hebben zich namelijk aangemeld voor de regeling waardoor er sprake is van een Vervroegde Uittreding (VUT)-regeling.
Aangezien de Belastingdienst vervroegd pensioen wil ontmoedigen, moeten alle bedrijven in Nederland een eindheffing (boete) over de uitkering betalen aan de fiscus. In dit geval de Belastingdienst dus ook aan zichzelf.
De grote uitstroom van ouderen loopt sowieso in de papieren omdat de afkoopsom hoger kan zijn dan het loon dat nog tot de pensioendatum verkregen had kunnen worden. De fiscus mag op basis van leeftijd geen selectie maken wie wel en wie niet van de regeling gebruik mag maken, dat zou leeftijdsdiscriminatie zijn.
RTL Nieuws berekende dat een ambtenaar met gemiddeld iets minder dan 70.000 euro de deur uitloopt.
Cultuur
"De besluitvorming binnen de top van de Belastingdienst is slecht gedocumenteerd en daardoor slecht herleidbaar. Er is teveel vertrouwd op informele contacten in een kleine kring", schrijft Wiebes.
De gang van zaken rond de reorganisatie staan niet op zichzelf, zo geeft de bewindsman eerlijk toe. Hij spreekt van een "bredere cultuur om zaken die primair de Belastingdienst aangaan, dicht bij zichzelf te houden, passend in een al langere geschiedenis van autonomie".
Die cultuur is zo hardnekkig dat extra afgesproken maatregelen om processen goed te laten verlopen niets hebben uitgehaald. Wiebes zag zich daarom genoodzaakt de Belastingdienst in financieel opzicht onder curatele te stellen en een "commissie van wijzen" in te stellen die gaat kijken hoe en waarom bepaalde besluiten worden genomen. Ook de organisatiestructuur wordt aangepakt.
Politiek
Zijn deze maatregelen te laat en te weinig? Oppositiepartijen zijn vooral ontstemd dat er door Wiebes zo laat actie is ondernomen. Er werd immers in maart al gewezen op de risico's van de te populaire regeling. Waarom werd die dan pas in september gesloten?
Het zijn niet de enige zorgen voor Wiebes. Tijdens de Algemene Financiële Beschouwingen vorig jaar werd duidelijk dat hij niet was geïnformeerd over de uitgaven van een half miljard euro die voor de reorganisatie was bestemd.
Dat had uiteraard wel gemoeten, maar "de procedures zijn hier overduidelijk niet gevolgd", zei Wiebes met enig gevoel voor understatement.
Kamerleden waren verbolgen over het feit dat dit pas na lang doorvragen in het debat boven water kwam. Ook werd hier in eerdere debatten of Kamerbrieven door Wiebes met geen woord over gerept.
Politiek weet Wiebes de problemen bij de Belastingdienst ter nauwer nood te overleven.