"De procedures zijn hier overduidelijk niet gevolgd", zei Wiebes woensdagavond in de Tweede Kamer tijdens een debat over de begroting voor volgend jaar. 

Er werd een speciale commissie in het leven geroepen die moest adviseren over de reorganisatiekosten. Bij de eerste 150 miljoen euro werd er een uitvraag gedaan, maar voor de volgende 500 miljoen euro niet meer.

De organisaties die binnen de Belastingdienst moeten toezien op het proces zijn hier "niet op de goede manier en niet finaal" bij betrokken geweest, aldus Wiebes. "Daarmee heeft er wel een krachtige waakhond aan de voordeur gestaan, maar is de deal helaas aan de achterdeur gesloten."

De totale kosten van de vertrekregeling bedragen zo'n 720 miljoen euro, dat is ruim 10 procent meer dan verwacht.  

"Ik sta echt paf", zegt CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. "Dit valt rauw op mijn dak", reageert Wouter Koolmees van D66.

De Kamerleden eisen gedetailleerde en chronologische informatie van Wiebes over de gang van zaken. Volgende week donderdag staat er een debat gepland over het onderwerp, de dinsdag ervoor willen de partijen het feitenrelaas binnen hebben. Wiebes stemde daarmee in.

Het bedrag voor de riante vertrekregeling valt een stuk hoger uit omdat veel meer ambtenaren dan verwacht zich hiervoor hebben aangemeld. Ook moet er een boete worden betaald omdat het deels een verboden Vervroegde Uittreding (VUT)-regeling betreft.

De vertrekregeling zorgde voor meer hoofdbrekens. Bij de Belastingdienst verdwijnen de komende jaren ongeveer 5.000 arbeidsplaatsen. Omdat vooral veel ouderen interesse hebben in een vrijwillig vertrek, de gemiddelde leeftijd bij de fiscus is 53 jaar, is er sprake van een VUT-regeling. 

Omdat de Belastingdienst vervroegde uittreding wil ontmoedigen, komt er over het eindbedrag een boete die de fiscus zichzelf moet opleggen van 150 tot 200 miljoen euro. Alle bedrijven in Nederland moeten die boete aan de fiscus betalen, dus de Belastingdienst in dit geval ook aan zichzelf.

"Het geeft een buitengewoon ongemakkelijk gevoel", zegt Wiebes. "Het ligt als een steen op mijn maag, maar het is de wet."

Daarom neemt hij de geïnteresseerde ambtenaren op Financiën ook niets kwalijk. "Het is hun goed recht om gebruik te maken van deze Rijksbrede regeling, dus geen kwaad woord over die ouderen."

Het CDA en PvdA spreken van verspilling van belastinggeld. Wiebes wil die kwalificatie niet overnemen. "Die mensen hebben hier recht op. Ik ga ze niet wegzetten als 'verspilling'", aldus de bewindsman.

Dinsdag erkende Wiebes dat er fouten zijn gemaakt. Er hebben zich veel meer dan de benodigde 5.000 personeelsleden gemeld voor een gesprek over een vertrek. Op 1 september stond de teller al op ruim 7.800.

Precieze aantallen zijn er nog niet. In de meest recente schatting gaat de Belastingdienst er van uit dat er bij 5.200 tot 5.800 mensen belangstelling is voor een vrijwillig vertrek. 

Tegelijkertijd worden er 1.500 nieuwe mensen aangenomen met kennis van moderne technologie. Daarvan zijn inmiddels 550 werknemers geworven en zijn er binnen de fiscus zelf 150 medewerkers doorgestroomd naar nieuwe functies.