NU.nl
Vrijwel alle betrokken partijen krijgen er flink van langs in het woensdag gepresenteerde eindrapport van de enquêtecommissie die onderzoek deed naar het Fyra-debacle.
De commissie oordeelt onder andere dat diverse bewindspersonen, waaronder de huidige staatssecretaris Wilma Mansveld (Infrastructuur) en minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën), de Kamer onjuist en/of onvolledig hebben geïnformeerd.
De hogesnelheidstrein tussen Amsterdam en Brussel ging eind 2012 na jaren vertraging en na miljarden euro's aan investeringen eindelijk rijden, maar werd na een paar weken weer uit dienst genomen na aanhoudende problemen.
Volgens de enquêtecommissie, onder leiding van CDA-Kamerlid Madeleine van Toorenburg, prevaleerden keer op keer andere belangen boven het verwezenlijken van het vervoer van reizigers.
De commissie rekent dit vooral de Staat en de NS aan. Zo was de Staat in de aanbestedingsprocedure te veel gericht op de financiële opbrengst en was de NS vooral bezig met het bestendigen van de strategische positie op het Nederlandse spoor. Ook werden risico's en verantwoordelijkheden afgeschoven.
Animatie door 60seconds
Keten aan fouten
Het rapport omschrijft een oneindige keten aan fouten vanaf het begin van de aanbesteding in de jaren negentig. Toen bleven doelstellingen van de aan te leggen hogesnelheidslijn vaag en werden geen heldere afspraken gemaakt met de Belgen.
De NS wilde vervolgens de lijn zo graag hebben dat een belachelijk hoog bod werd uitgebracht in de openbare aanbesteding. Het gevolg was dat de NS-dochter HSA, uitbater van de Fyra, in grote financiële problemen kwam.
Vervolgens ontstond een tien jaar durende strijd om dat bod weer naar beneden te krijgen. "Het realiseren van goed, snel en goed betaalbaar vervoer is hierbij ondergeschikt geworden aan de financiële, politieke en strategische belangen", schrijft de commissie.
Eindrapport enquêtecommissie Fyra
Aanbesteding
Ook bij de aanbesteding van de treinen door NS ging het mis. De commissie spreekt van "ernstige onregelmatigheden in de aanbestedingsprocedure".
Zo verliep de procedure niet volgens de regels en de onaantrekkelijke aanvraag van de NS zorgde ervoor dat er slechts één aanbieder over bleef: Het Italiaanse AnsaldoBreda, de bouwer van de Fyra.
De commissie verwijt de NS bovendien dat de alternatieve verbindingen alvast werden geschrapt voordat de Fyra-treinen konden rijden en de betrouwbaarheid nog onzeker was. Hierdoor prevaleerden volgens de commissie opnieuw andere belangen dan die van de reiziger.
Bewindspersonen
Vele bewindspersonen die de afgelopen vijftien jaar betrokken waren krijgen er van langs. Volgens de commissie is de Kamer in een aantal gevallen "onvolledig en/of onjuist geïnformeerd", bijvoorbeeld toen Mansveld meldde dat inspectiedienst ILT niet de bevoegdheid had om de treinen te inspecteren.
Ook is de Kamer door Mansveld op het verkeerde been gezet toen zij de Kamer informeerde over de verbeterende prestaties van de Fyra.
Ook noemt de commissie het "ontluisterend" hoe in de communicatie rond het stoppen met de Fyra door onder andere Mansveld werd omgegaan met het thema veiligheid.
De staatssecretaris meldde de Tweede Kamer dat veiligheid een rol speelde bij het stoppen met de trein, maar de NS noemde dit aspect niet als reden.
Video: Bewindslieden informeerden Kamer onjuist
Betrouwbaarheid
Ook had Mansveld zich van tevoren moeten vergewissen van de verwachte betrouwbaarheid van de dienstregeling met de Fyra, oordeelt de commissie, en had moeten acteren voordat de dienst van start zou gaan.
Minister Dijsselbloem wordt verweten dat hij de Kamer niet volledig heeft geïnformeerd over de mogelijkheden om geld terug te krijgen bij verkoop van de mislukte treinen.
Minister Camiel Eurlings (Infrastructuur, 2006-2010) zou de Kamer zelfs hebben "misleid" over de financiële positie van HSA.
Kamer
De enquêtecommissie stelt dat ook de Tweede Kamer steken heeft laten vallen. Onder andere door in te stemmen met het alternatief voor de Fyra dat in 2021 operationeel moet zijn.
Met dit alternatief is de reiziger volgens de commissie "aanmerkelijk slechter bediend dan beoogd", omdat het alternatief "geen snelle, directe, flexibel bruikbare en goed betaalbare verbindingen" levert over de hogesnelheidslijn.
De commissie roept dan ook het kabinet op om in overleg te treden met NS en de Belgische NMBS om deze "vervoerswaarde" te verbeteren.
Samsom
Het politieke leven van de PvdA-staatssecretaris Mansveld, verantwoordelijk voor het spoor, lijkt in gevaar.
PvdA-leider Diederik Samsom overlegt op dit moment met vicepremier Lodewijk Asscher over het rapport van de parlementaire enquêtecommissie. Bronnen op het Binnenhof bevestigen dat.
