"Een mes in de rug van studenten", zo noemde SP-er Jasper van Dijk het vorige week gesloten politieke akkoord. "Ik roep iedereen op om in verzet te komen."

De coalitie van VVD en PvdA kwam met D66 en GroenLinks overeen dat de basisbeurs voor nieuwe studenten vanaf 2015 verdwijnt en een lening wordt. Vooral GroenLinks lag onder vuur.

Kamerlid Jesse Klaver van die partij werd eerst ’s ochtends uitgejouwd op het Plein door protesterende studenten en daarna betichtten de SP en de PVV GroenLinks van ''verraad''. Overigens sprak Klaver als enige woordvoerder van de vier partijen die het akkoord steunen, de studenten toe.

De rest van de oppositie is ervan overtuigd dat veel jongeren ervan afzien om te gaan studeren, omdat ze een hogere studieschuld opbouwen. Hoe hoog de schuld wordt, is niet duidelijk maar volgens het CDA gaat het om 30.000 tot 50.000 euro. De andere partijen vonden dat onzin en wezen op CPB-berekeningen, die uitgaan van een extra schuld van 6.000 tot 9.000 euro. De lening kan gedurende 35 jaar worden terugbetaald.

Net als de ChristenUnie is ook de SGP tegen. De SP denkt dat het kabinet er eigenlijk op uit is om het aantal studenten te verminderen. Uit onderzoek zou blijken dat 15.000 jongeren gaan afhaken voor een studie. Volgens het CDA komt de rekening vooral te liggen bij de middeninkomens en bestaat er geen maatschappelijk draagvlak voor de wijziging. Het CDA werd daarop zelf aangevallen op de eigen bezuinigingsplannen voor het onderwijs.

GroenLinks en PvdA benadrukten dat het voor iedereen mogelijk blijft te studeren, dat de aanvullende beurs blijft en dat de OV-studentenkaart er ook voor studenten in het mbo komt. De VVD is blij dat straks 1 miljard euro per jaar extra in de kwaliteit van het onderwijs wordt geïnvesteerd. D66 was al voor een leenstelsel, juist omdat er extra geld naar kwaliteit kan gaan.

''Laat je geen leenangst aanpraten'', zei D66-Kamerlid Paul van Meenen.

Bekijk beelden van de protesten:

Volgens minister Jet Bussemaker van Onderwijs is het nieuwe leenstelsel een evenwichtig pakket maatregelen, maar bestaan er veel misverstanden over en dat is gevaarlijk. 

Bussemaker begrijpt dat het vervelend is voor studenten dat de basisbeurs verdwijnt, maar zei tegelijk dat ze er veel voor terugkrijgen. De besparingen worden teruggesluisd naar het onderwijs. Bussemaker hekelde dat in de Tweede Kamer nu soms grote cijfers worden gebruikt door de tegenstanders, maar dat die niet kloppen met de feiten.

Ze vindt dat goede en zorgvuldige voorlichting over het leenstelsel nodig is, om te voorkomen dat aankomende studenten ten onrechte angstbeelden ontwikkelen. ''Lenen van de overheid is niet eng. Over lenen voor een huis doet men niet moeilijk'', zei ze. Volgens haar kan een student met het nieuwe stelsel gemiddeld 6000 tot 9000 meer schuld opbouwen als de hele basisbeurs wordt geleend. Dat komt bovenop de 15.000 euro die nu gemiddeld als schuld wordt opgebouwd.

Afbetaling in 35 jaar tegen een gunstige rente zal dan neerkomen op 22 tot 32 euro per maand, aldus Bussemaker. Ook hoef je alleen terug te betalen als je meer verdient dan het minimuminkomen.

Eerder moest Bussemaker het plan uitstellen omdat politiek draagvlak ontbrak. Nadere afspraken met oppositiepartijen zijn nodig om de Senaat achter het plan te krijgen.

De rest van de oppositie is kritisch over het nieuwe systeem, onder meer omdat het jongeren zou afremmen om te gaan studeren. Studentenorganisatie LSVb heeft studenten opgeroepen te protesteren.