Het Ministerie van Financiën heeft te laat gereageerd op de problemen bij SNS Reaal. De Nederlandsche Bank (DNB) heeft als toezichthouder de risico’s van de ontwikkelingen bij de bank onvoldoende beoordeeld.

Dit zijn donderdag de harde conclusies in het onderzoeksrapport van de evaluatiecommissie die in opdracht van het ministerie van Financiën en de raad van commissarissen van DNB de nationalisatie van SNS heeft onderzocht.

De onderzoekers zeggen "geen volmondig ja" te kunnen antwoorden op de vraag of het ministerie van Financiën en DNB ''tijdig en toereikend'' hebben gereageerd. 

Bij een eerder ingrijpen in 2009 was verkoop of afsplitsing van delen van SNS wellicht nog mogelijk geweest. Maar door het late handelen was dit in 2012 geen optie meer. 

De nationalisatie van SNS is nu bijna een jaar geleden. De staat legde hiervoor 3,7 miljard euro neer. Deze nationalisatie was an sich "goed verdedigbaar", aldus de onderzoekers. Of als er eerder was ingegrepen, dit minder belastinggeld had gekost, wilden onderzoekers Hoekstra en Frijns tijdens een persconferentie niet beantwoorden. 

Verantwoordelijkheid

Maar het ministerie van Financiën heeft volgens de commissie nagelaten verantwoordelijkheid te nemen voor het schoon schip maken van SNS.  Eind 2008 moest SNS al bij het ministerie aankloppen voor een staatssteun van 750 miljoen euro.

Dit had het startsein kunnen zijn van een ingrijpende herstructurering van de bank onder leiding van het ministerie. Maar deze verantwoordelijkheid werd "teveel" bij de bestuurders van SNS neergelegd en is door hen nagelaten.

Het ministerie moet dan ook duidelijker eisen stellen na het geven van staatssteun, aldus de commissie. 

Laat

In januari 2011 liet DNB al aan Financiën weten dat SNS in zwaar weer verkeerde. Al vanaf dat moment werden noodscenario's voor de bank bedacht. Voor DNB was toen echter al duidelijk dat Financiën niet stond te springen om de bank te nationaliseren, vanwege de effecten op de financiële sector en de risico's voor de kredietwaardigheid van de Nederlandse Staat.

"Het ministerie wilde zo beperkt en zo laat mogelijk ingrijpen", zo vermoedden de toezichtdirecteuren van DNB, aldus de commissie. 

Opvallend

DNB daarentegen heeft volgens de onderzoekers "onvoldoende oog" gehad voor de risico's van de op overnames gerichte strategie van SNS.

De bank nam in 2006 de vastgoedportefeuille Property Finance over van ABN Amro. SNS raakte uiteindelijk voornamelijk in de problemen door deze vastgoedportefeuille van de bank. DNB moet voor iedere overname een verklaring van geen bezwaar uitgeven.

De onderzoekers noemen het "opvallend" dat de directeur toezicht van DNB in een gesprek met de bestuursvoorzitter van SNS in de zomer van 2006 al de uitkomst van deze toets meedeelde, terwijl de beoordeling toen nog moest beginnen. Deze goedkeuring had niet mogen gebeuren, aldus de onderzoekers. 

Giftige cocktail

"Er is geen twijfel over dat aankoop van Property Finance en Zwitserleven een giftige cocktail was die uiteindelijk leidde tot val van bank", aldus onderzoeker Hoekstra.

De commissie stelt dat in de toekomst iemand moet worden aangewezen vanuit de overheid die toezicht houdt of de regels voor het krijgen van staatssteun wel goed worden nageleefd, een zogenaamde 'trustee'. Ook moet binnen de DNB de interne structuur worden veranderd, zodat de president Klaas Knot ook echt eindverantwoordelijk is.

Op dit moment is de directeur toezicht, Jan Sijbrand, nog verantwoordelijk voor het toezicht op banken en het toezichtbeleid. Die kan zich ontwikkelen tot "een zelfstandige eenheid binnen de bank", zo waarschuwen de onderzoekers.

Dijsselbloem

Minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën laat in een eerste reactie aan NU.nl weten dat de kritische punten uit de evaluatie welkom zijn en aanleiding geven tot verbeteringen. Die zijn deels al in werking gesteld, aldus Dijsselbloem.

Binnenkort komt Dijsselbloem met een uitgebreidere kabinetsreactie, waarin hij hier verder op in zal gaan.  DNB laat weten dat in deze kabinetsreactie ook de reactie van de toezichthouder wordt opgenomen. 

Zie ook: Belangrijkste aanbevelingen van de commissie | Reacties op rapport

De kabinetsplannen voor SNS Reaal