NU.nl
Het Nederland-Ruslandjaar was vooral bedoeld als vriendschapsjaar voor het versterken van de handelsrelaties. Meerdere incidenten wierpen echter een smet op de feestelijkheden. NU.nl geeft een overzicht.
Het bilaterale Nederland-Ruslandjaar duurde van 8 april tot 9 november 2013 en stond vooral in het versterken en verdiepen van de eeuwenoude betrekkingen tussen beide landen.
Nederland is een van de grootste investeerders in Rusland en ons land is de belangrijkste exportbestemming in de EU van Rusland. De viering vond plaats op initiatief van de Russen.
Er zijn talloze activiteiten georganiseerd, variërend van hoge officiële bezoeken en economische handelsmissies tot culturele en maatschappelijke activiteiten.
Dolmatov
Een paar maanden voor het feestjaar officieel begon, gebeurde er al iets dat volgens de Russische krant The Moscow Times de betrekkingen tussen Rusland en Nederland heeft vertroebeld: de plotselinge dood van de Russische asielzoeker Aleksandr Dolmatov in januari.
De activist en raketingenieur pleegde zelfmoord in zijn cel in een detentiecentrum in Rotterdam. Dolmatov was lid van de oppositiepartij Een Ander Rusland. Partijleden demonstreerden bij het Nederlandse consulaat in Moskou en beschuldigden Nederland van de dood van Dolmatov.
In Nederland kwam staatssecretaris Fred Teeven van Justitie onder vuur te liggen. Volgens de Inspectie Veiligheid en Justitie heeft de Nederlandse overheid in deze zaak onzorgvuldig gehandeld. Zo zat Dolmatov ten onrechte in vreemdelingenbewaring, kreeg hij niet de goede rechtsbijstand en was de medische zorg ontoereikend.
Teeven ontsnapte in een urenlang debat met de Tweede Kamer aan een motie van wantrouwen. Hij bood tijdens het debat de familie van Dolmatov publieke excuses aan.
Anti-homowet
Eind januari keurde het Russische lagerhuis een wet goed die het verbiedt om minderjarigen te voorzien van informatie ('propaganda') over homoseksualiteit en om openbare evenementen voor de rechten van homoseksuelen te organiseren.
Daarop kwam veel protest, onder andere van de Europese Unie. De Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans drong er bij zijn ambtgenoot Sergej Lavrov op aan de wet niet in te voeren. Die maakte duidelijk niet van die inmenging gediend te zijn.
Ook het Internationaal Olympisch Comité (IOC) vraagt om opheldering over de wet, met het oog op de Olympische Winterspelen die in februari 2014 plaatsvinden in het Russische Sotjsi.
Mensenrechten
Tijdens het eendaagse bezoek van Poetin aan Nederland in april demonstreerden in Amsterdam duizenden mensen tegen het Russische anti-homobeleid.
In het officiële gedeelte van het bezoek stelde premier Mark Rutte zoals aangekondigd de mensenrechten in Rusland aan de orde. Maar volgens Poetin worden die in zijn land niet geschonden, zo zei hij in een gezamenlijke persconferentie met Rutte.
De Russische president uitte bovendien op zijn beurt zijn onbegrip over ontwikkelingen in Nederland, zoals het bestaan van een pedofielenvereniging en een partij waarin vrouwen geen politicus kunnen worden.
Documentairemakers
De protesten tegen de omstreden anti-homowet hielden ondertussen aan, ook in Rusland zelf. Maar het haalde niets uit: op 30 juni werd de wet ondertekend door Poetin. Wie zich er niet aan houdt kan een boete krijgen.
Nog geen maand later werden vier Nederlanders opgepakt in Moermansk, omdat ze een documentaire maakten over emancipatie van homoseksuelen. Een van hen is het Groningse GroenLinks raadslid Kris van der Veen. Ze worden uiteindelijk niet vervolgd, maar mogen drie jaar niet in Rusland komen.
Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken kondigt aan om opheldering te gaan vragen.
Aardappelenboycot
Ondertussen rommelde het ook op handelsgebied. Rusland besloot in juli aardappelen en andere plantmateriaal uit Nederland te boycotten, omdat daar ondanks inspecties regelmatig schadelijke stoffen mee zouden komen.
De boycot betekende een flinke tegenvaller voor Nederland, dat met een jaarlijkse export van gemiddeld 20.000 ton aardappelen een van de grootste exporteurs is naar Rusland.
Begin oktober bezocht staatssecretaris Sharon Dijksma van Landbouw de Russische minister van Landbouw over de inspectie van aardappelen en zuivel. Door afspraken daarover zou de boycot binnenkort beëindigd kunnen worden.
Greenpeace
Het Nederland-Ruslandjaar werd tegen die tijd vooral overschaduwd door een reeks diplomatieke incidenten en de zaak rond het Greenpeace-schip de Arctic Sunrise, dat onder Nederlandse vlag vaart.
Half september werden de dertig opvarenden van de Arctic Sunrise opgepakt door de Russische kustwacht na een protestactie bij een boorplatform in de poolzee. Sindsdien zitten ze vast in havenstad Moermansk, aanvankelijk op verdenking van piraterij maar dat werd later bijgesteld naar hooliganisme.
Nederland spande een arbitrageprocedure aan om de bemanning vrij te krijgen en stapte naar het Internationaal Zeerechttribunaal, omdat Rusland daar niet op reageerde. Die zaak is 6 november begonnen, een uitspraak wordt pas over een tot anderhalve maand verwacht.
Diplomaten
Begin oktober werd de Russische diplomaat Dmitri Borodin in Den Haag opgepakt door de Nederlandse politie, omdat hij zijn kinderen zou mishandelen. Moskou reageerde woedend, omdat diplomaten volgens het Verdrag van Wenen onschendbaar zijn.
Na onderzoek van zijn ambtenaren bood Timmermans uiteindelijk Rusland zijn excuses aan. Wel benadrukte hij begrip te hebben voor de betrokken politieagenten. Moskou eiste dat de agenten werden gestraft, maar dat weigerde Nederland.
Ruim een week later werd in Moskou de Nederlandse diplomaat Onno Elderenbosch mishandeld in zijn appartement. Lavrov noemde het naderhand een "ernstige misdrijf" en kondigde een strafrechtelijk onderzoek aan.
Enkele dagen later werd ingebroken in een pand van de Russische ambassade in Den Haag. De politie ging al snel uit van een "gewone inbraak" en arresteerde inderdaad zes dagen een bekende veelpleger. Hij zit nog altijd in voorarrest en komt begin december voor de rechter.
Afsluiting
Ondanks de incidenten besloot het kabinet niet te stoppen met het Nederland-Ruslandjaar. Timmermans liet wel weten dat naar zijn mening in de Russische politiek en media "te emotioneel" is gereageerd op de incidenten. Rutte riep politie uit beide landen op het hoofd koel te houden.
Ook het bezoek van het koningspaar aan Moskou ter afsluiting van het jaar werd niet afgezegd. Koning Willem-Alexander en koningin Máxima werden vrijdag 8 november zelfs in het Kremlin ontvangen door Poetin. De koning zei dat hij was blij dat de zaken die spelen ''op vriendschappelijke wijze" kunnen worden opgelost. De gastheer knikte daarbij instemmend.
Daarnaast spraken Timmermans en Lavrov kort met elkaar. Een langer gesprek stond gepland voor zaterdag, maar Lavrov was verhinderd. In zijn plaats had de Russische vicepremier Arkadi Dvorkovitsj een "goed gesprek" met Timmermans over de problemen. "Hopelijk worden die snel opgelost en kunnen we weer verder", zei Dvorkovitsj na afloop. En voegde toe dat het Nederland-Rusland jaar veel goeds had gebracht.
Achtergrond: Nederland-Ruslandjaar
