Staatssecretaris Fred Teeven (Justitie) kan aanblijven na een urenlang debat over de dood van de Russische asielzoeker Aleksandr Dolmatov.

Een door SP, Partij voor de Dieren en GroenLinks ingediende motie van wantrouwen kreeg niet de steun van de coalitiepartijen VVD en PvdA. De motie werd wel gesteund door CDA, D66 en de ChristenUnie.

De staatssecretaris vroeg de Tweede Kamer expliciet om vertrouwen. "Bij het voordeel van de twijfel kan ik niet verder", zei hij.

Na afloop van het debat zei Teeven in de brede steun voor de motie geen reden te zien alsnog af te treden. "Twee derde van de Kamer heeft zijn vertrouwen uitgesproken", aldus de staatssecretaris. Hij zei zich niet beschadigd te voelen. 

Onderzoek

Teeven wist het vertrouwen van coalitiepartner PvdA te winnen door een onderzoek door de Onderzoeksraad voor Veiligheid toe te zeggen naar de kwetsbaarheden in de cultuur van het asielstelsel. 

Volgens PvdA-Kamerlid Jeroen Recourt moet het accent in het asielproces meer liggen op humaniteit. De focus ligt volgens hem nu te veel op het strenge beleid. 

Zelfmoord

De activist en raketingenieur Dolmatov pleegde in januari zelfmoord in zijn cel in een detentiecentrum in Rotterdam.

Wat voorafging was een keten aan missers door overheidsinstanties, zo oordeelde de Inspectie Veiligheid en Justitie vorige week. Zo zat Dolmatov ten onrechte in vreemdelingenbewaring, kreeg hij niet de goede rechtsbijstand en was de medische zorg ontoereikend.

Teeven noemde donderdag tijdens het debat de conclusies van de inspectie 'ernstig'. Hij gaf aan alle aanbevelingen over te zullen nemen. "In dit geval is de zorg volstrekt ontoereikend geweest", aldus Teeven.

Verantwoordelijk

Hij zei zich politiek verantwoordelijk te voelen al is er volgens hem 'geen hoofdverantwoordelijke aan te wijzen'.

Ondanks dat de zaak volgens hem een incident betreft, zei Teeven de plicht te voelen 'om lessen te trekken zodat dit nooit meer kan plaatsvinden'.

Hij zei de verbeteringen zelf te willen doorvoeren, omdat hij zichzelf daarvoor geschikt acht. 

Verantwoordelijk

Coalitiepartij VVD liet in ieder geval weten het vertrouwen te houden in de staatssecretaris. 

Volgens VVD-Kamerlid Ard van der Steur zijn in de zaak weliswaar veel fouten gemaakt, maar het betreft wel een 'unieke situatie'. SP-Kamerlid Sharon Gesthuizen en PvdD-leider Marianne Thieme riepen Teeven op om op te stappen. 

Verward

De in Nederland verblijvende Dolmatov werd maandag 14 januari in verwarde toestand opgepakt in Dordrecht. Zijn asieladvocaat had vlak daarvoor beroep aangetekend tegen zijn uitzetting. In de database van de IND stond echter onterecht aangevinkt dat hij kon worden uitgezet, waarna hij in handen viel van de vreemdelingenpolitie.

Ook kreeg hij niet zijn vaste asieladvocaat toegewezen, maar een piketadvocaat. Dolmatov zou bij uitzetting vrezen in handen te vallen van de Russische autoriteiten, gezien zijn specialisme, zijn activistische reputatie en zijn contacten met de Nederlandse autoriteiten.

Zelfmoord

Op dinsdagavond deed de Rus een zelfmoordpoging. Die werd nog verijdeld, waarna hij woensdag werd overgezet naar vreemdelingenbewaring in Rotterdam. 

Daar zou men onvoldoende op de hoogte zijn van zijn suïcidale neigingen. In de nacht van woensdag op donderdag werden zorgwekkende signalen onvoldoende opgepikt, om 7.10 werd hij dood gevonden in zijn cel.

Vinkje

Uit cijfers blijkt dat bij bijna driehonderd gevallen er door de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) in het geautomatiseerde systeem een verkeerd vinkje werd gezet, waardoor deze asielzoekers werden aangemerkt als 'verwijderbaar'.

De andere gevallen hadden overigens niet onterechte vastzetting of uitzetting tot gevolg. 

Indigo

Ook werd er tussen de diverse instanties anderhalf jaar gesteggeld over dit geautomatiseerde systeem (Indigo), terwijl de staatssecretaris hier niet van op de hoogte was. Uit de inspectie bleek dat de fout niet zat in het systeem, maar in de werkinstructie. 

De staatssecretaris gaf in het debat aan dat de meeste fouten in de zaak-Dolmatov 'incidenten' betroffen. Wel erkende hij dat in het geautomatiseerde systeem van de asielketen en in de informatie-overdracht verbeteringen zijn door te voeren.

Detentie

Diverse partijen willen dat asielzoekers minder snel in vreemdelingendetentie worden opgenomen. Ook de PvdA zei hier serieus naar te willen kijken.

Teeven bood tijdens het debat publieke excuses aan aan de familie van Dolmatov. "Deze schokkende en tragische gebeurtenis heeft mij ook diep geraakt", stelde de staatssecretaris.