Er moet volgens het adviescollege wel iets veranderen, maar het wijzigen van het stelsel gaat te ver.

Dat schrijft de Raad van State in een advies aan de Tweede Kamer in reactie op het wetsvoorstel 'de Nieuwe Wob' van Peters. Dat er problemen zijn met de huidige praktijk is in het advies wel duidelijk.

Maar volgens de Raad van State liggen veel problemen in de uitvoering en niet in de wet zelf. Het wetsvoorstel zou niet voldoende hard maken waarom de huidige wet op de schop moet.

Bovendien legt het initiatiefwetsvoorstel volgens de Raad van State er teveel de nadruk op dat overheden daadwerkelijk documenten openbaren.

Daarbij wordt voorbij gegaan aan redenen waarom bepaalde informatie juist niet publiek wordt gemaakt.

Als voorbeeld noemen de adviseurs het belang dat ambtenaren en bestuurders in het geheim kunnen overleggen zonder dat burgers erbij kunnen. Dat recht wordt wel erkend in het wetsvoorstel van Peters, maar de inperkingen gaan volgens de adviseurs te ver.

Ook is de Raad van State tegen de gedachte dat alles dat met publiek geld wordt gefinancierd in principe openbaar is. Nu hoeven bedrijven als NS, Prorail, stichtingen en de Vereniging Nederlandse Gemeenten geen publieke verantwoording af te leggen en documenten beschikbaar te maken.

Volgens de Raad zou de onafhankelijkheid van die organisaties in het gedrang komen als dat wel zou gebeuren.

De Raad van State ziet ook niet veel in het idee dat adviezen van de eigen organisatie direct openbaar worden. "De toelichting gaat niet in op de reden waarom adviezen thans niet direct na vaststelling openbaar gemaakt worden. De reden hiervoor is dat het risico bestaat dat een weloverwogen reactie van de regering op de adviezen in gevaar komt", schrijft de Raad van State dan ook.

Verder loopt de Raad van State niet warm voor een onafhankelijke informatiecommissaris. Dat nieuwe orgaan moet ervoor zorgen dat overheden zich beter inspannen om transparant te zijn. In landen als Engeland en Ierland bestaat zo'n functie al.

De adviseurs vrezen dat er ingewikkelde juridische procedures gaan ontstaan rond zo'n commissaris en dat de organisatie al snel groter wordt dan het kantoor van de Nationale Ombudsman.

Toch ziet de Raad van State wel dat er een roep is om meer transparantie en dat dit ook in het Europees Recht al vorm krijgt. Zo ziet de Raad dat het recht op vrije meningsuiting steeds meer ook betekent dat burgers het recht hebben om informatie op te vragen bij de overheid.

"De heersende opvatting thans is dat democratische rechten van burgers alleen naar behoren kunnen worden uitgeoefend als er toegang bestaat tot overheidsinformatie", schrijft de Raad van State.

"Ook de positie van de pers speelt in dit verband een rol. Om haar taak als 'public watchdog' in een democratische samenleving naar behoren te kunnen vervullen, geldt openbaarheid van overheidsinformatie als een belangrijke randvoorwaarde."

GroenLinks zegt in een reactie dat ze in het voorjaar zullen onderbouwen waarom verandering van de Wob noodzakelijk is. Kamerlid Linda Voortman, die het dossier van Peters heeft overgenomen, wijst erop dat het soms jaren kan duren voor informatie openbaar wordt.

"De Raad van State zegt in haar reactie dat de huidige wet voldoende ruimte biedt voor meer openbaarheid. Maar dit blijkt niet uit de praktijk", stelt ze. 

"Ik zou graag zien dat we minder beredeneren vanuit de gevestigde orde, maar meer vanuit de burgers: geef hen het recht of informatie, ook als dat soms ingewikkeld is voor diegenen die in deze informatie moeten voorzien."

Het rommelt al langer rond de uitvoering van de Wet openbaarheid van bestuur. Journalisten, actiegroepen en burgers klagen vaak dat de toegang tot informatie moeizaam en traag gaat. Ook de Nationale Ombudsman vindt dat er iets moet veranderen. Met het wetsvoorstel wilde Peters daarom de toegang tot informatie vergroten.

Oud-minister Donner, die nu vice-president van de Raad van State is, hield in 2011 een pleidooi om juist sneller verzoeken van burgers te kunnen weigeren. Ook pleitte hij voor het verder uitbreiden van het recht om ambtenaren verder te beschermen bij het voorbereiden van beleid. "Wetten zijn net als worstjes, je kunt maar beter niet weten hoe ze gemaakt worden", stelde hij toen.

Binnenkort worden de plannen van Donner ook bij de Raad van State voor advies ingediend.