Dat bleek donderdagochtend tijdens een debat tussen campagneleiders, georganiseerd door de Stichting Machiavelli in Nieuwspoort.

SP-campagneleider Arjan Vliegenthart stelde tijdens het debat dat de campagne, die eind augustus losbarstte, te kort was om te kunnen anticiperen op de omslag.

Volgens hem moest partijleider Emile Roemer zich enkel voorbereiden op andere vragen, bijvoorbeeld over de verslechterende peilingen. "Verder is het verhaal steeds hetzelfde gebleven."

Zijn concurrenten Kees Verhoeven (D66) en Pieter Heerma (CDA) vonden dat er wel degelijk ruimte was om op de peilingen in te spelen.

"Wij hebben afgelopen week nog een spotje gelanceerd dat mensen opriep om strategisch op D66 te stemmen", aldus Verhoeven. "Dat is misschien armoedig, want het gaat niet over de inhoud, maar het gaat om het winnen van de wedstrijd."

Heerma: "Je hebt altijd een plan B en plan C klaarliggen voor het geval de peilingen veranderen. Ik vond het niet sterk van Roemer om te wijzen naar de peilingen. Het is een gegeven dat ze er zijn. En ze zitten er altijd naast."

PvdA-campagneleider Hans Spekman zei zich tijdens het debat te hebben verbaasd over de grapjes die de lijsttrekkers steeds weer verzonnen. "Dat kwam een beetje ingestudeerd over. Misschien werkt het wel, maar val ik er niet zo voor."

Vliegenthart stelde de berichtgeving over peilingen ter discussie, omdat ze volgens hem erg ver naast de werkelijkheid zitten. Volgens GroenLinks-campagneleider Jesse Klaver viel dat effect mee. "We wisten hoeveel mensen er nog zweefden. De meeste partijen zaten binnen de foutenmarge."

Volgens Spekman was deze campagne meer dan voorheen een mediacampagne. Door de vele interviews en debatten was er voor de lijsttrekkers nauwelijks tijd om op straat campagne te voeren.

Hij verwees naar het interview met CDA-leider Buma in NRC en het interview met Roemer in De Telegraaf. Deze werden volgens hem steeds weer aangehaald.

VVD-campagnemanager Patricia Cho vindt dat er wel erg veel debatten waren. Dit kwam haar op kritiek te staan van Heerma en Klaver. "Ik heb een schurfthekel aan voetballers die klagen over de vele wedstrijden. Het is je werk. En voor politici is debatteren je werk", aldus Klaver.

De campagneleiders waren het er over eens dat het eerste RTL-debat het kantelmoment was waarop Samsom aan zijn opmars begon.

Alles over de verkiezingen op de special

Lees profielen van en uitgebreide interviews met de lijsttrekkers

Lees ook: 'Niet veel coalities mogelijk'