Vijf vragen over het Europese noodfonds

Wat houdt het noodfonds precies in?

Het Europese noodfonds leent geld uit aan eurolanden met financiële problemen, zoals Griekenland, Portugal, Spanje en Ierland. Ook noodlijdende banken kunnen aanspraak maken op het fonds. Alleen Griekenland maakt nog gebruik van het noodfonds, de andere landen hebben het hulpprogramma verlaten omdat zij financieel op eigen benen kunnen staan.

De eurolanden richtten in 2010 een tijdelijk noodfonds (EFSF) op, dat in 2013 werd vervangen door een permanent fonds. Het Duitse, eurocritische Constitutionele Hof stak daar echter een stokje voor door twee maanden de tijd te nemen om zich te buigen over klachten dat deelname aan het fonds in strijd zou zijn met de Duitse grondwet.

Het EFSF heeft een maximale leencapaciteit van 440 miljard euro. Inmiddels werd daaruit voor circa 300 miljard euro aan leningen toegezegd aan Griekenland, Spanje, Ierland en Portugal. 

De leencapaciteit van het ESM is 500 miljard euro, maar samen staan de EU-lidstaten borg voor een bedrag van 700 miljard euro. Daarvan moet 80 miljard daadwerkelijk door de lidstaten worden overgemaakt, hetr overige bedrag van 620 bestaat uit garanties.

Wat is de bijdrage van Nederland aan het fonds?

Nederland draagt 40 miljard bij, wat gelijk staat aan een aandeel van 5,7 procent in het fonds. Dat betekent dat ons land tussen 2013 en 2017 4,5 miljard euro moet overmaken en voor de rest van het bedrag garant staat.

Duitsland en Frankrijk zijn met respectievelijk ruim 190 miljard (27 procent) en 142 miljard (20 procent) de grootste bijdragers aan het fonds. Ook Italië en Spanje (bijna 18 en 12 procent) dragen meer bij dan Nederland.

Naast het permanente noodfonds ESM bestaat echter ook nog steeds het tijdelijke noodfonds EFSF. Daarom valt het bedrag dat Nederland in totaal bijdraagt aan beide noodfondsen hoger uit: van juli 2012 tot juli 2013 zullen deze garanties gezamenlijk uitkomen op 134 miljard euro.

Inmiddels heeft het permanente noodfonds ESM die rol overgenomen van het EFSF. Sinds juli 2013 mag het EFSF geen leningen meer verstrekken en trekt het ook geen nieuwe financiering meer aan.

Wanneer treed het fonds in werking?

Het noodfopnds trad in de zomer van 2012 in werking. Daardoor bestonden het tijdelijke fonds EFSF en ESM een tijdje naast elkaar.

De Tweede Kamer stemde eind mei in met de oprichting van het fonds. In Duitsland duurde dit echter wat langer, omdat het  Constitutionele Hof zich twee maanden lang boog over de zaak.

Dit na klachten van duizenden Duitsers die bang zijn dat hun land te veel van zijn soevereiniteit prijsgeeft. Uiteindelijk wees het Hof om 12 september 2012 de bezwaren af, waardoor het land als laatste euroland de oprichting van het ESM kan ratificeren.

Welke discussie speelde rondom het fonds?

In Nederland stemde de ChristenUnie, PVV, SP, SGP, PvdD en Hero Brinkman in de Tweede Kamer tegen. Zo vreest de ChristenUnie dat Nederland door het overmaken van het geld geen grip meer heeft op de wijze waarop het geld wordt uitgegeven.

PVV-leider Geert Wilders wilde de deelname zelfs via een kort geding tot na de verkiezingen van 12 september tegenhouden, omdat hij vond dat de kiezer zich moest kunnen uitspreken over het besluit. Verzoeken van Wilders om het debat uit te stellen werden door de Tweede Kamer telkens verworpen.

Ook de Algemene Rekenkamer heeft zich tegen het fonds uitgesproken. De Rekenkamer vindt dat de publieke externe controle op het noodfonds verbeterd moet worden.

Klopt er iets van de kritiek?

Beslissingen over de bestedingen van het ESM hoeven niet altijd unaniem te worden aangenomen. Voor de meeste besluiten is een meerderheid van 85 procent nodig om te besluiten of een land of bank hulp krijgt van het fonds, zodat het snel kan ingrijpen.

Omdat Nederland voor 5,7 procent bijdraagt aan het noodfonds, heeft ons land 5,7 stemmen van de 100. Dat betekent dat Nederland inderdaad niet volledige zeggenschap heeft over het geld dat we bijdragen aan het fonds.

Als Nederland het niet eens is met het verstrekken van geld uit het fonds aan een land, maar een meerderheid wel, kunnen we de procedure niet tegenhouden. Drie andere landen kunnen dat wel: Duitsland, Frankrijk en Italië. Zij hebben namelijk vetorecht.