De kwaliteitsslag die hij in het hoger onderwijs wil maken moet deels betaald worden door de studenten.

Zij moeten drieduizend euro extra betalen als ze meer dan een jaar uitlopen en moeten hun mastercollegegeld voortaan lenen. Dat komt bovenop de veel duurdere tweede studie, een maatregel van het vorige kabinet.

Dat de kwaliteit van het hoger onderwijs te laag is werd de laatste tijd pijnlijk duidelijk door diverse gevallen van diplomafraude en te makkelijk vergeven diploma's.

"We hebben de teugels aangehaald en dus het is niet zo gek dat er nu misstanden boven komen drijven. Ik verwacht dat er de komende tijd ook nog wel meer dingen boven komen."

Verwacht u dat er meer diploma's te makkelijk zijn weggegeven?

"Ik denk dat we daar wel doorheen zijn. Instellingen zijn namelijk zelf ook kritischer geworden. Maar het toezicht is nu veel strenger. Dus er zullen dingen naar boven komen die in het verleden werden gedoogd."

Opleidingen zullen vaker worden afgekeurd?

"Ja, en dan heb je weer gedoe, want als student ben je dan de sjaak. Want je zit op een opleiding waar de kwaliteit ondermaats is. Maar we moeten hier doorheen."

U wilt de kwaliteit verbeteren, maar de rekening komt bij de studenten te liggen.

"We moeten ons realiseren dat de overheid een fors deel van de studie betaalt. Dat blijft zo. De studenten zeggen: Wie betaalt de rekening? Nou, de belastingbetaler. En dat doen we met plezier, want we vinden onderwijs belangrijk."

"Maar in tijden van krapte moet je niet te veel kijken naar: hoe was het? We hebben bij het ministerie van Financiën geen zak met geld staan, dus als je maatregelen neemt moet je ook naar de studenten kijken."

Is het sociaal leenstelsel in de masterfase een test om te kijken of het ook in de bachelorfase kan worden ingevoerd?

"In het regeerakkoord staat heel helder: in de masterfase. Dat voer ik uit. Maar laten we er niet te ingewikkeld over doen. Voor- en tegenstanders zullen met argusogen kijken hoe het uitwerkt. Dat zal zeker de politieke discussie vormen naar de toekomst toe, maar dat is echt voor een volgend kabinet."

Dus niet tijdens dit kabinet? Dit is een veelgenoemde maatregel om extra te bezuinigen.

"Uit het Catshuis kan van alles komen, maar tot die tijd ben ik gewoon gehouden aan het regeerakkoord wat er nu ligt."

Als staatssecretaris heeft u een visie. Er komt al veel op het hoger onderwijs af. Kan daar nog meer bij?

"Ik word haast gedwongen om heel veel te doen, want er is te lang te weinig gebeurd. De visie achter de maatregelen is dat we studenten stapje voor stapje willen prikkelen om af te studeren."

"Ik snap dat studenten zeggen: jeetje, het gaat wel snel: langstudeermaatregel, sociaal leenstelsel in de masterfase."

Peperdure tweede studie.

"Dat was mijn voorganger."

Voor de studenten bouwt het wel op.

"Ja, nou ja, goed. Soms lijkt het wel alsof ik alles heb gedaan. Ik snap dat het veel is, maar we hebben de luxe niet om het rustig aan te doen. Het is snoeihard crisis."

"Die studenten moeten straks de staatsschuld gaan betalen en als we nu niks doen zullen ze straks nog veel meer moeten gaan betalen."

Dat klinkt alsof er nog meer aan komt.

"De grens is nog niet bereikt. Ook toekomstige kabinetten zullen kijken: hoe kunnen we in het hoger onderwijs tot optimalisatie komen. We zijn bezig met de uitwerking van een lange termijnstrategie om de kwaliteit te verbeteren. Dat geld moet ergens vandaan komen."

Schetst u eens een beeld van het hoger onderwijs in 2025.

"Dan zul je zien dat de universiteiten veel meer toegespitst zijn op bepaalde terreinen. Gevolg voor de studenten is dat ze misschien verder moeten reizen, maar dan wel met betere studies. Kwaliteit vergt vaak concentratie."

Hoe groot is de invloed van het bedrijfsleven op het onderwijs?

"Ze hebben een gezonde relatie met het onderwijs. In het hbo zullen ze ook echt meepraten. Het gaat trouwens eigenlijk om het afnemend veld, want het basisonderwijs neemt bijvoorbeeld af van de pabo."

"Hogescholen moeten zich afvragen: leid ik wel op voor de goede beroepen? Is hier wel vraag naar? Ze moeten met de werkgevers gaan praten, zoals in het mbo ook gebeurt. Die 'B' staat daar niet voor de sier."

Hoe kunt u dat afdwingen?

"We willen prestatieafspraken met de instellingen, waardoor ze zich beter gaan profileren. Dat zijn geen vrijblijvende afspraken. Als ze niet nagekomen worden heeft dat financiële gevolgen."

"Ook de kwaliteit, intensiteit van de opleiding en de kwaliteit van de leraren zullen hierin worden opgenomen. Het kan toch niet zo zijn dat je op het hbo les krijgt van een mbo'er."

U wilt dat elke hbo-docent een masterdegree heeft. Dat betekent dat ik als praktijkdeskundige geen les kan geven op de School voor Journalistiek.

"Ook die 'H' staat er niet voor de sier. Docenten moeten geacht worden om complexere zaken aan te kunnen."

In de discussie over een sociaal leenstelsel wordt vaak gesproken over leenangst. Gaat u monitoren wat de effecten zijn op de instroom in de masterfase?

"Ik vind dat een tikkeltje relatief. Mijn voorganger Plasterk moest brieven sturen naar studenten met de tekst: passen jullie een beetje op met jullie leengedrag. Want jullie lenen wel heel veel. En dat ging niet om de studie, maar om wereldreizen en tv's."

Maar de ene student is niet de andere.

"Soms worden er beelden geschapen waar ik wat twijfels bij heb. Voor wie wel kampt met leenangst lanceren we een wizard waar studenten hun hele situatie in kwijt kunnen."

"Wanneer denk ik af te kunnen studeren? Heb ik recht op een aanvullende beurs? En als ik een andere keuze maak, wat gebeurt er dan? Al die variabelen kun je invullen. Dan kun je precies zien wat je studieschuld aan het eind van de studie is."