Internationale waarnemers van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) zeggen maandag in een rapport dat het Turkse referendum van zondag onder oneerlijke omstandigheden is verlopen.
Volgens de organisatie hadden de twee partijen geen gelijke kansen. Met name in de aanloop naar het referendum had het nee-kamp nauwelijks mogelijkheden om zijn standpunten in de media bekend te maken.
In de campagne in de media was vrijwel alleen ruimte voor de standpunten van het ja-kamp dat de macht van de Turkse president wil vergroten.
"Hoewel er zondag weinig problemen waren, vond het referendum plaats onder omstandigheden waarin democratische vrijheden werden onderdrukt door de noodtoestand die in Turkije sinds de mislukte staatsgreep van vorig jaar is ingesteld", zei Cezar Florin Preda, het hoofd van de OVSE-waarnemers bij het referendum.
Het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken verwerpt de kritiek van de OVSE. Het verwijt de waarnemers een gebrek aan "objectiviteit en onpartijdigheid". Ook noemt het ministerie de beoordeling van het OVSE "onaanvaardbaar".
Erdogan
Hoewel de officiële uitslag nog niet is vastgesteld, claimde Erdogan zondagavond de overwinning. Hij sprak van een historisch moment.
"Voor het eerst veranderen we geschiedenis van ons land door middel van de burgerpolitiek," zei Erdogan, waarmee hij zinspeelde op de mislukte militaire coup in juli vorig jaar. Toen probeerde het leger de macht te grijpen in Turkije.
Ongeldig
Tegenstanders van Erdogan betwisten de uitslag van het referendum. De grootste oppositiepartij de Republikeinse Volkspartij heeft aan het kiescollege van het land gevraagd de uitslag van het referendum ongeldig te verklaren.
Eerder vroeg de partij al om een hertelling van 60 procent van de stemmen. Zondag werd op het laatste moment gestemd met stembiljetten die geen officieel stempel hadden. Volgens de kiesraad is dat niet ongebruikelijk en zijn de stemmen gewoon geldig.
Partijleider Kemal Kilicdaroglu zegt dat hij veel klachten krijgt van kiezers die geen privacy kregen tijdens het stemmen, waardoor hun stem zou kunnen zijn beïnvloed. Volgens hem zullen spanningen tussen voor- en tegenstanders van Erdogan alleen afnemen als de uitslag van het referendum nietig wordt verklaard.
Kilicdaroglu zegt de uitslag te willen aanvechten bij de Turkse Hoge Raad en het Europese Hof voor de Rechten van de Mens.
Europa
De Europese Unie reageerde zondag afwijzend op de uitslag van het referendum. Volgens de Nederlandse Turkijerapporteur van de EU Kati Piri moeten gesprekken over de Turkse toetreding tot de EU worden opgeschort. Vicepremier Simsek verwacht dat de Turks-Europese betrekkingen pas zullen verbeteren als de parlementsverkiezingen en Frankrijk en Duitsland achter de rug zijn.
In een reactie op de uitslag van het referendum heeft de Duitse bondskanselier Merkel maandag opgeroepen tot "een respectvolle dialoog".
Verenigde Staten
De Amerikaanse president Donald Trump heeft Erdogan gebeld om hem te feliciteren met het succes in de volksraadpleging.
Het Witte Huis wilde maandag niet ingaan op de gang van zaken voorafgaand aan en tijdens de volksraadpleging.
"Er is een internationale commissie die dat bekijkt en haar bevindingen over tien tot twaalf dagen zal rapporteren. We wachten af en laten de leden hun werk doen'', zei woordvoerder Sean Spicer.
Turken stemmen 'ja' bij referendum
Koenders
Minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken) spreekt zijn zorgen uit. "Deze grondwetswijzigingen concentreren veel macht in één persoon. De Europese Unie zal het verdere verloop kritisch moeten beoordelen", aldus de minister maandag.
Volgens Koenders geeft de uitslag aan dat de bevolking verdeeld is. Hij stelt ook dat de invoering van de doodstraf via een eventueel referendum een breuk zou zijn met de Europese waarden.
