"Bedrijven die nauwelijks meldingen binnenkrijgen over ongewenst gedrag op de werkvloer? Daar is iets aan de hand", zegt Patricia Bolwerk van Stichting Stop Pesten. "Een bedrijf zou juist trots moeten zijn als er veel meldingen gedaan worden. Dat betekent dat werknemers zich veilig genoeg voelen om grote, maar ook kleine incidenten te melden."

Een plek en persoon waar werknemers terechtkunnen om over ongewenst gedrag te praten is een van de belangrijkste voorwaarden voor een veilige werkvloer, aldus Bolwerk. Bedrijven denken dat zij dat goed geregeld hebben met een vertrouwenspersoon, maar dat is lang niet altijd het geval. "Soms zitten vertrouwenspersonen in een kantoor midden op de werkvloer, zichtbaar voor alle collega's. Of moet je de hele fabriek doorlopen voordat je er bent, zodat iedereen je gezien heeft."

Dat voorkomt dat werknemers die zich onveilig voelen aan de bel zullen trekken. Vraag je ook af wie de vertrouwenspersoon is. "Als het de grootste roddelkont van het bedrijf is, zullen werknemers ook niet snel geneigd zijn melding te doen." Bolwerk pleit daarom voor meerdere toegankelijke aanspreekpunten waar je ongezien terechtkunt.

Op pesten op het werk zit een dubbel taboe, zegt voorzitter Laura Willemse van Stichting Pesten op de Werkvloer. "Slachtoffers schamen zich. We hebben het beeld dat het onzekere typetjes zijn die slecht voor zichzelf op kunnen komen. Je zegt niet snel op een verjaardag: 'Ik ben het pispaaltje op kantoor'."

Ook voor bedrijven zit er een taboe op pesten. "Bij ons gebeurt dat niet" of "pesten is toch iets van het schoolplein", hoort Willemse regelmatig. "Onterecht, want pesten gebeurt overal. Zolang je dat niet erkent, gebeurt er ook niets mee." Ook daarom is het melden ervan belangrijk.

Maar met melden alleen is het probleem niet verholpen. Dat vraagt om een cultuuromslag, zegt Willemse. "Het hele team moet ervan doordrongen zijn dat iedereen verantwoordelijk is voor het werkplezier."

Vooral bij bedrijven met een individualistische of hiërarchische cultuur komt pesten vaak voor. Bolwerk: "Bijvoorbeeld in ziekenhuizen of bij advocaten. Iedereen begint daar onderaan en ervaart een soort ontgroening." Benadruk als werkgever daarom dat iedereen binnen het team belangrijk is. "Dat je de prestatie met elkaar levert. Maar ook dat je fouten mag maken."

Dat betekent ook dat iedereen verantwoordelijk is voor de sfeer in het team. "Bij pesten op de werkvloer is er niet één slachtoffer en één dader. Ook collega's die niet ingrijpen - de stille meerderheid- zorgen ervoor dat het pesten in stand blijft."

Pesten ligt níét aan het slachtoffer, benadrukt zowel Willemse als Bolwerk. "Als je een slachtoffer overplaatst naar een andere afdeling, zie je dat binnen twee tot drie maanden een ander slachtoffer is gekozen", zegt Bolwerk. Bespreek met de dader waarom hij of zij dat gedrag vertoont. "Vaak is iemand onzeker of jaloers. Als je dat weet, kun je daarover in gesprek gaan", aldus Willemse.

Pesten heeft gevolgen voor het gehele team. Niet alleen het slachtoffer meldt zich vaker ziek, maar dat geldt ook voor andere teamleden. "Als je iedere dag ziet hoe een teamlid wordt vernederd, voelt dat onveilig en ervaar je meer stress", zegt Willemse. Pesten kan leiden tot minder werkplezier, hoger verzuim en personeelsverloop en een lagere productiviteit.

Pesten op het werk kan vele vormen aannemen. "Isoleren en negeren komen het meeste voor", aldus Willemse. "Dat is heel zwaar voor het slachtoffer en bovendien moeilijk om te herkennen en te melden." Ook roddelen, uitsluiten en verkeerde informatie doorgeven komen vaak voor.

Een cultuuromslag kan ingewikkeld zijn, ook omdat 'de pester' regelmatig de leidinggevende zelf is. "Wees niet bang om in dat geval naar de leidinggevende van de leidinggevende te stappen", zegt Bolwerk.

Bedrijven doen er verstandig aan een zerotolerancebeleid vast te stellen voor ongewenst gedrag, stelt Willemse. "Bespreek ook met het team dat het normaal is dat teamleden elkaar erop aanspreken bij een vervelende opmerking. Dan smoor je het pesten direct in de kiem."

"Iedereen kan elke dag pesten stoppen", benadrukt Bolswerk. "Begin eens een gesprek met die ene collega die altijd alleen zit tijdens de lunch. Als je hoort dat iemand de dupe is van een grapje, spreek andere collega's daarop aan. Wie zwijgt, stemt toe."