Wat kunnen werkgevers verbieden en op basis van welke wet?

"Het gaat hier om het instructierecht. Als werkgever mag je een beleid hanteren dat voorschrijft hoe werknemers zich moeten kleden en wat ze moeten uitstralen. Dat instructierecht is overigens een breed begrip en wordt ingekleurd door andere wet- en regelgeving, zoals de grondrechten en goed werkgeverschap."

In welke gevallen mogen werkgevers zo'n beleid instellen?

"Een beleid dat bepaalt hoe werknemers eruit moeten zien, kan inbreuk maken op de persoonlijke levenssfeer van werknemers en zou in strijd kunnen zijn met goed werkgeverschap. Je mag een bepaalde haardracht niet verbieden omdat je het zelf niet mooi vindt. Wel kun je als bankdirecteur zeggen dat bankiers er representatief uit moeten zien omdat dat beter is voor de bedrijfsvoering. Of dat bepaalde kleding, haardracht of piercings niet zijn toegestaan in verband met de veiligheid of hygiëne."

"Voor bijvoorbeeld stewardessen gelden heel specifieke regels. Ze moeten hun haar altijd vast hebben zitten, vanwege de veiligheid. Maar er zijn ook specifieke kledingvoorschriften. In 2010 werd een stewardess ontslagen omdat haar haar 2 millimeter korter was dan toegestaan. Dit werd als te extravagant gezien."

Hoe komt het dat de RET-medewerker nu toch zijn tatoeages mag laten zien tijdens het werk?

"In de zaak van de RET-medewerker besloot de kantonrechter eerst dat de werkgever gelijk had, omdat een ov-controleur er neutraal uit moet zien vanwege zijn functie. Maar de medewerker ging in hoger beroep. Het gerechtshof beoordeelde of er geen sprake was van strijdigheid met goed werkgeverschap en inbreuk op de persoonlijke levenssfeer. Dat bleek inderdaad zo te zijn en dus hoefde de werknemer de tatoeages niet af te plakken."

"Wat ook meespeelde in de overwegingen is dat er voor politieagenten en de marechaussee andere regels gelden. Bovendien gaf de rechter aan dat het hebben van tatoeages veel meer is geaccepteerd. Mensen nemen niet meer zoveel aanstoot aan ov-controleurs met getatoeëerde armen, ook omdat veel reizigers ze zelf ook hebben."

Stel, je wil als werkgever een tatoeagebeleid of kledingvoorschrift opstellen. Waar moet je dan op letten?

"Het is belangrijk dat het beleid consistent en uniform is. Bij de RET was het zo dat baliemedewerkers bijvoorbeeld wel zichtbare tatoeages mochten hebben. Dan moet je echt heel goed kunnen uitleggen waarom een controleur het niet mag en andere medewerkers wel."

"Je kunt bijvoorbeeld een hoofdstuk in een handboek wijden aan uiterlijk en kledingvoorschriften. Licht met voorbeelden toe wat je bijvoorbeeld verstaat onder een representatief uiterlijk. En handhaaf je beleid ook. Als je op papier hebt staan dat iedereen er representatief uit moet zien, maar alle medewerkers vervolgens in gescheurde spijkerbroeken rondlopen, kun je het beleid niet in individuele gevallen wel gaan toepassen."

Wat moet je doen als werknemers zich niet aan de regels houden?

"Probeer altijd de dialoog op te zoeken. Onderzoek als werkgever van tevoren goed uit wat het belang voor jou is van zo'n voorschrift en leg dat uitgebreid uit. Geef duidelijkheid over wat de gevolgen zijn als er sprake is van overtreding."

Zou je iemand er ook om kunnen ontslaan?

"Dat hangt af van de omstandigheden van het geval. Als iemand zich niet aan de regels houdt, kan dat een reden zijn voor beëindiging van een arbeidsovereenkomst. Maar dat hangt vaak wel af van hoelang iemand al in dienst is, of er al eerder is gewaarschuwd en wat er in het beleid staat, en of de werknemer bekend is met het beleid en de sanctie op overtreding."