Om zwerfafval te verminderen en de plastic soep tegen te gaan heeft de Europese Unie borden, bekers, bestek en rietjes van plastic voor eenmalig gebruik per juli 2021 verboden.

De afgelopen maanden hebben horecabedrijven door de coronacrisis in totaal veel minder wegwerpproducten gekocht, zegt Tjalling van Looy van Conpax, een bedrijf dat zowel plastic- als niet-plastic verpakkingen verkoopt. Die afname geldt echter niet voor alle producten. Van Looy: "De verkoop van afhaal- en bezorgverpakkingen is juist enorm gestegen."

Bij Disposables.bio verkopen ze alleen maar wegwerpproducten van natuurlijke materialen, zoals borden en bakjes van suikerrietpulp en palmschors. Sinds maart verdubbelde volgens oprichter Thomas Kascha de omzet. De anderhalf jaar daarvoor groeide zijn bedrijf ook al door de aankondiging van de nieuwe wetgeving.

Ook Van Looy zag de verkoop van niet-plastic verpakkingen in diezelfde periode verdubbelen. "In de horeca bestaat de trend om milieuvriendelijk te ondernemen al langer. Dat is de afgelopen twee jaar in een stroomversnelling geraakt."

Bij Hima Bioproducts merken ze eveneens een explosieve groei van milieuvriendelijke wegwerpproducten. Behalve dat mensen duurzaamheid belangrijker vinden, denkt directeur Peter Schouten dat uitstraling een rol speelt. "Als je sushi meegeeft op een palmbladschaal in een papieren doos, ziet het er chiquer uit dan in een plastic bakje en tasje."

Roland ten Klooster, hoogleraar verpakkingsontwerp en -management aan de Universiteit Twente, ziet dat veel alternatieve verpakkingen in de praktijk nog plastic bevatten. "Verpakkingspapier kan tot wel 35 procent uit plastic bestaan."

"Hoewel er van veel papierachtige materialen wordt beweerd dat ze biologisch afbreekbaar zijn, klopt dat vaak niet", vervolgt hij. "Als het wel klopt, laat een verpakking meestal nog vet en vocht door. En als ze dat niet doen, zit er flink wat plastic in."

Bovendien neemt het totaalgewicht van papieren verpakkingen toe. "Een simpel plastic tasje, zo eentje die nu verboden is, weegt 9 gram", zegt Ten Klooster. "Een zwaardere variant weegt 12 gram en één met handvatten 23 gram. Een papieren tas begint bij 40 gram. Dan is de milieuwinst van papier boven plastic in termen van CO2-uitstoot niet gegarandeerd." Voor een zwaardere verpakking zijn immers meer grondstoffen nodig, terwijl ze niet automatisch langer mee gaat dan een lichte.

Ten slotte zijn papieren verpakkingen met plastic erin moeilijk te recyclen. "Als er te veel andere materialen in de oudpapierstroom terechtkomen, verslechtert de kwaliteit van het gerecyclede papier", aldus Ten Klooster. Hij vindt daarom dat het verbod op wegwerpplastic overhaast is ingevoerd. "Plastic verpakkingen die apart ingezameld en gerecycled hadden kunnen worden, worden nu vaak vervangen door verpakkingen van samengestelde materialen die in de verbrandingsoven zullen belanden."

Kascha van Disposables.bio herkent het probleem, maar is juist kritisch op de afvalindustrie. "Het recyclingsysteem is ontwikkeld en ontworpen rondom plastic. Er is bijvoorbeeld een korting op de afvalheffing van recyclebaar plastic, terwijl het niet uitmaakt of dat ook echt gerecycled wordt."

Als een verpakkingsbedrijf plastic wil uitbannen, hangt daar wel een prijskaartje aan. Jeroen Dagevos van de Plastic Soup Foundation weet dat alternatieve materialen vaak duurder zijn. "Daarom is de traditionele puntzak voor friet vervangen door plastic bakjes. De historisch lage olieprijs maakt plastic nog goedkoper."

Hima Bioproducts verkoopt wegwerpproducten zonder toegevoegd plastic en met zoveel mogelijk duurzaamheidskeurmerken. Daardoor zijn de producten al snel twee keer zo duur, al gaat het dan om 4 cent per stuk in plaats van 2 cent. Herkenbaar, vindt Kascha, al is het ook vertekenend. "Het gaat om een inclusieve prijs, maar dat is niet duidelijk omdat het speelveld ongelijk is. De échte prijs van plastic is veel hoger als je vervuiling en verwerking erin zou meenemen."