Bij tientallen pluimveebedrijven zijn eieren met de stof fipronil aangetroffen. De stof is legaal, maar mag niet in kippenstallen worden gebruikt. Supermarkten hebben miljoenen eieren uit de schappen gehaald. En bij tientallen pluimveehouders zijn zeker 2,5 miljoen kippen geruimd.

Ben Dellaert, secretaris van branchevereniging AVINED, heeft zijn hoop gevestigd op de verzekering van dienstverlener Chickfriend. Dit bedrijf wordt verantwoordelijk gehouden voor de schade. Het bedrijf dat bloedluis in stallen bestrijdt, zou in de stallen middelen hebben gebruikt waar te veel fipronil in zat.

"Maar het is natuurlijk de vraag in hoeverre deze ondernemer verzekerd is voor deze zaken en in hoeverre er sprake is van grove schuld", aldus Dellaert.

Dellaert rekent voor dat de schade voor sommige bedrijven kan oplopen tot duizenden euro's. Met zo'n 30.000 hennen kan een boer gemiddeld 25.000 eieren per dag verzamelen. Tegen 7 cent per ei, komt de schade al op ruim 10.000 euro voor bedrijven die ruim een week dicht moeten.

Hennie de Haan van branchevereniging Nederlandse Vakbond Pluimveehouders (NVP) schat dat de schade voor de sector al in de miljoenen is gelopen in de week van de bekendmaking van het fipronilschandaal. 

Bedrijven konden geen eieren uitleveren en kregen dus ook niet betaald. Daar zaten niet alleen grote bedrijven bij die meer dan een ton per week verdienen, maar ook kleinere ondernemingen.

De Haan denkt dat verzekeraars de schade waarschijnlijk niet zullen dekken, omdat de schade het gevolg is van frauduleus handelen. Ook zij is niet zeker of alle schade op Chickfriend verhaald kan worden.

Brancheorganisatie LTO Nederland heeft opgeroepen tot de oprichting van een calamiteiten- of compensatiefonds, omdat pluimveehouders hun schade vermoedelijk niet volledig op Chickfriend kunnen verhalen. De organisatie schat de rechtstreekse schade op zo'n 50 miljoen euro.

Acht Utrechtse en Gelderse gemeenten en de provincie Gelderland pleitten eerder al voor een noodfonds. Ook imago- en afzetbevordering en EU-fondsen zouden wat LTO betreft oplossingen kunnen zijn. 

De organisatie is verder kritisch over de rol van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Volgens LTO had de toezichthouder al in november 2016 kunnen waarschuwen dat er fipronil was gebruikt. LTO en NVP stappen uit onvrede naar de rechter.

De schade voor de eiersector loopt in de tientallen miljoenen. Het ministerie van Economische Zaken schat die op 65 tot 75 miljoen euro.

Dit is de schade voor bijvoorbeeld opfokbedrijven, legpluimveebedrijven, eipakstations en fabrikanten van eierproducten. De directe schade voor supermarkten wordt op 7 à 8 miljoen geschat.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en de universiteit Wageningen hebben becijferd dat het gemiddelde inkomen van de sector in 2017 bijna is verdubbeld, maar dat de verschillen vanwege de fipronilaffaire ongekend groot waren.

Fipronilvrije bedrijven hebben flink geprofiteerd van de hogere eierprijzen, terwijl de besmette bedrijven harde klappen hebben gekregen.

Bij het vernietigen van eieren kwamen pluimveehouders, naast de inkomstenderving, ook nog eens voor extra kosten te staan. De branche was zelf verantwoordelijk voor het terughalen van de eieren. 

De schade voor bedrijven is daarnaast toegenomen, doordat winkelketens zoals Albert Heijn, Jumbo, HEMA, het Duitse REWE en de Duitse tak van Aldi eieren uit de schappen hebben gehaald.

Aanvankelijk stelde het ministerie van Economische Zaken dat getroffen bedrijven niet op overheidssteun hoefden te rekenen. Een dag later liet het ministerie weten toch naar manieren te zoeken om gedupeerde pluimveebedrijven te helpen.

De overheid zal de ondernemingen ondersteunen, maar er is geen geld beschikbaar om alle kosten te dekken. Daarnaast hebben banken de getroffen pluimveehouders hulp aangeboden. 

Getroffen ondernemers hebben uitstel van betaling gekregen voor belastingen en voor de aflossing van kredieten. Het aantrekken van nieuw krediet bij banken is eenvoudiger gemaakt door de invoering van een borgstellingsregeling.

Van Dam benadrukte eerder dat veel pluimveehouders getroffen zijn, terwijl ze onschuldig waren. "Het is voor hen een ongelooflijk harde klap. En ze hadden dit jaar ook al te maken gehad met vogelgriep", reageerde Van Dam. 

LTO vergelijkt de schade voor pluimveehouders met de malaise door de vogelgriepuitbraak van 2003 en gevallen van extreme schade door noodweer.

''Toen konden gedupeerde pluimveehouders rekenen op de overheid", aldus voorzitter van de vakgroep Pluimveehouderij Eric Hubers van LTO. De organisatie oppert dat de overheid voor borgstelling of een lagere rente voor de sector zou kunnen zorgen.

De sector vreest een golf aan faillissementen als gevolg van de affaire. De crisis heeft niet alleen gevolgen voor de getroffen bedrijven zelf, maar bijvoorbeeld ook voor leveranciers van broedkippen, transporteurs en handelsbedrijven.

Ondertussen zitten nog veel kippenboeren met vervuilde mest opgezadeld. Naar schattingen van eind januari 2018 gaat het om 11.000 ton. 

De enige gespecialiseerde verbrandingscentrale voor vervuilde kippenmest, BMC Moerdijk, sluit bovendien vanaf half mei gedurende zes weken haar deuren voor groot onderhoud. 

Kippenboeren moeten de vervuilde mest in de tussentijd zelf opslaan. Hierdoor kunnen ze nog niet het certificaat fipronilvrij krijgen, wat gevolgen kan hebben voor de export.