Meerdere grote pensioenfondsen, waaronder de twee pensioenreuzen ABP en Zorg en Welzijn, kondigden donderdagochtend aan te moeten ingrijpen doordat hun dekkingsgraad te laag is.

In 2009 kwamen de fondsen massaal in 'onderdekking'. Destijds werd verwacht dat het een tijdelijke dip zou zijn, en dat er na drie jaar weer voldoende zou dekking zijn.

De omstandigheden zijn echter nog niet verbeterd, en het huidige systeem kan daar niet goed mee omgaan, zegt Bovenberg, werkzaam bij Tilburg University.

Zie ook: Grote pensioenfondsen slaan alarm

Op dit moment dreigt er bijvoorbeeld, op basis van de huidige regels, een korting van 15 procent voor het pensioenfonds voor de metaalsector. De Nederlandsche Bank voerde onlangs een nieuwe regel in waarbij fondsen er voor kunnen kiezen om niet meer dan 7 procent per jaar te korten. Een voorbeeld van ad hoc-ingrijpen, vindt Bovenberg.

"Dat geeft aan hoe belangrijk het is dat we naar een nieuw pensioencontract moeten, waarbij ingrepen sneller en geleidelijker worden ingevoerd", zegt de pensioenexpert.

Een aantal pensioenfondsen hoopt intussen de dekkingsgraden te verhogen door te gaan werken met een nieuwe rekenmethode, de zogeheten ultimate forward rate (UFR).

Bij dat systeem, dat nu al door verzekeraars wordt gebruikt, wordt uitgegaan van een rente van 4,2 procent voor langjarige leningen (vanaf 20 jaar). Hierdoor zou een gemiddeld pensioenfonds zijn dekkingsgraad 6 tot 7 procentpunt zien stijgen.

Hoogleraar Theo Kocken van de Vrije Universiteit in Amsterdam vindt dat het toepassen van de UFR neer zou komen op fraude. Het lost het probleem van lage aandelenrendementen, een slechte economie en de vergrijzing volgens hem niet op.

"Anders rekenen is geen oplossing, daarmee heb je nog niet meer geld", zegt Kocken. "Je verdoezelt dat je tekorten hebt."

Kocken schrijft momenteel met 20 Europese en Amerikaanse economen een advies aan de Europese Unie waarin deze "boekhoudkundige truc" wordt afgeraden. "Alle economen die ik spreek zijn faliekant tegen het huidige voorstel", aldus Kocken.

“Wat wel iets oplost is het uitsmeren van tekorten over een langere periode van grofweg 10 jaar. Dat geeft een stabieler pensioeninkomen en bij herstel van de markt is er ook niet te snel teveel gekort”.

Uiteindelijk is het aan minister Henk Kamp van Sociale Zaken of en wanneer de UFR wordt ingevoerd. Jongeren generaties moeten daarbij zo min mogelijk worden benadeeld, zei Kamp eerder.

In de toekomst worden pensioenen in ieder geval voorwaardelijker, zegt Lans Bovenberg. "De enige garantie die je kan geven is dat je de schokken op een eerlijke manier verdeelt."