Op Facebook wordt gewaarschuwd voor het potentiële coronavaccin waar Nederland een contract voor heeft afgesloten. Volgens verschillende berichten op sociale media zouden er namelijk 'restjes geaborteerde menselijke foetus' in dit nog te ontwikkelen vaccin zitten. Dit klopt niet.

Het verhaal dat menselijke embryo's worden gebruikt bij het fabriceren van vaccins gaat al langer rond in antivaccinatiegroepen. Het is gebaseerd op het feit dat bij de ontwikkeling van sommige vaccins gebruikt wordt gemaakt van zogenoemde 'humane cellijnen'. Dit zijn geen 'restjes foetus', maar sommige van deze cellijnen zijn wel gebaseerd op cellen van embryo's.

Deze embryo's zijn tientallen jaren geleden geaborteerd. Het potentiële coronavaccin waar Nederland een contract voor afsloot maakt bijvoorbeeld gebruik van een cellijn die is gebaseerd op niercellen van een embryo dat in 1973 in Nederland is geaborteerd. Deze cellen zijn in het lab veranderd en geselecteerd en hebben zich enorm vaak vermenigvuldigd. De cellen die gebruikt worden voor vaccins hebben dus nooit in het embryo gezeten en ze zijn ook anders dan de cellen die ooit in het embryo zaten.

Het menselijk lichaam bestaat uit miljarden cellen. Iedere cel heeft zijn eigen functie, de cellen in de huid zijn anders dan cellen in de nieren.

Een cellijn is altijd gebaseerd op een aantal cellen uit bijvoorbeeld een long of nier die in het lab verder zijn gekweekt. Cellen worden in het laboratorium geselecteerd en mogelijk aangepast. Hierdoor wordt een cellijn gemaakt. Een cellijn bestaat altijd uit één type cel dat zich in principe eeuwig kan blijven vermenigvuldigen.

Voor het maken van een vaccin zijn vaak stukjes virus of geïnactiveerd virus nodig. Een belangrijk kenmerk van virussen is dat ze zich alleen in cellen van een 'gastheer', bijvoorbeeld een mens, kunnen vermenigvuldigen. Om virussen of virusstukjes te kweken heb je dus cellen nodig die als gastheer kunnen dienen. Hier worden regelmatig cellijnen voor ingezet.

Anke Huckriede, hoogleraar Vaccinologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, legt uit dat er verschillende redenen zijn om cellijnen gebaseerd op menselijk weefsel te gebruiken in plaats van cellen gebaseerd op dierlijk weefsel.

Huckriede vertelt dat de belangrijkste reden is dat de eiwitten die in humane cellijnen worden geproduceerd exact dezelfde eiwitten zijn als de eiwitten in het menselijk lichaam. Dit is een voordeel ten opzichte van het gebruik van dierlijke cellijnen omdat dierlijke eiwitten, die kunnen achterblijven in het vaccin, soms allergische reacties veroorzaken.

In verschillende antivaccinatiegroepen op sociale media wordt ook beweerd dat het gebruik van humane cellijnen bij het ontwikkelen van vaccins onveilig is omdat er hierdoor menselijk genetisch materiaal in de vaccins kan komen.

Het gebruik van humane cellijnen is veilig. Huckriede legt uit dat genetisch materiaal uit de gebruikte cellijnen uit de vaccins wordt verwijderd of in stukjes wordt geknipt. De kans dat genetisch materiaal in een vaccin wordt opgenomen door een cel in het lichaam en daar schade aanricht is volgens Huckriede heel klein, één op een biljard. Ter vergelijking, er zijn 7,5 miljard mensen op aarde en een biljard is 1.000.000 miljard.

Heb jij een bericht of bewering gezien waarvan je de juistheid betwijfelt? Mail naar factcheck@nu.nl en dan gaan wij ermee aan de slag.