Oordeel: onbewezen

Sinds 27 maart wordt er in verschillende Facebook-berichten gesteld dat er jaarlijks door windmolens 115.000 kilo aan insecten wordt 'vermoord' in Nederland. De berichten die NU.nl over dit onderwerp tegenkwam, zijn samen ongeveer zevenduizend keer op Facebook gedeeld. Maar zijn windmolens echt zo gevaarlijk voor insecten?

De bron voor deze berichten is hoogstwaarschijnlijk een Duitse analyse over insectensterfte uit oktober 2018, waar De Telegraaf op 22 maart 2019 over schreef.

De conclusie van de Duitse onderzoekers was dat er jaarlijks mogelijk 1,2 miljoen kilo aan vliegende insecten wordt geraakt door de rotorbladen van windturbines in Duitsland. Volgens de onderzoekers zijn er ongeveer 30.000 windturbines in Duitsland.

De berekeningen over het aantal insecten dat in Nederland wordt geraakt door windmolens is op de Duitse analyse gebaseerd. Maar om onbekende reden gaan de berekeningen die op Twitter verschenen uit van een iets lager aantal windturbines in Duitsland, namelijk 25.000. Op basis van dit getal werd berekend dat er per windturbine 50 kilo insecten doodgaat.

In Nederland zouden 2.300 windmolens staan, wat als het Duitse gemiddelde ook voor Nederland geldt, zou betekenen dat er 115.000 kilo insect mogelijk wordt geraakt door rotoren van windturbines.

Michiel Wallis De Vries is buitengewoon hoogleraar Ecologie & Bescherming van Insecten aan Wageningen University and Research en onderzoeker bij de Vlinderstichting. Hij vertelt aan NU.nl dat hij op basis van de verhouding tussen het aantal windmolens in Nederland en Duitsland op een schatting komt van ongeveer 87.000 kilo aan insecten dat door Nederlandse windmolens doodgaat.

"Maar dit is een zeer grove schatting. Er is niet gemeten hoeveel insecten er daadwerkelijk door windmolens worden geraakt. We weten zelfs niet hoeveel insecten er in totaal zijn, en ook niet hoeveel insecten er zijn die op de hoogte van de rotorbladen van windturbines vliegen."

De Duitse onderzoekers baseerden hun schatting op een onderzoek dat in 2008 is gepubliceerd. In dit onderzoek werd gemeten hoeveel insecten er tussen 1998 en 2004 in één deelstaat in Noord-Duitsland in de lucht vlogen. Hoeveel vliegende insecten er gemiddeld vliegen rond windmolenparken Duitsland of Nederland, is niet bekend.

Wallis De Vries legt uit dat we in Nederland van dagvlinders en libellen weten hoe de populatie zich ontwikkelt. "Maar van de meeste andere insecten weten we veel minder, we weten bijvoorbeeld vaak alleen waar ze in Nederland voorkomen, maar niet in welke aantallen."

Maar als de schattingen kloppen en er zouden zo veel insecten doodgaan door windmolens, betekent dit dan dat windmolens een gevaar zijn voor de insectenpopulatie? Wallis De Vries verwacht van niet: "Een heel groot gedeelte van de insecten komt nooit op de hoogte van een windmolen."

"Vooral een aantal trekkende insecten vliegt wel op de hoogte van windturbines. Maar vaak vliegen deze insecten niet alleen op de hoogte van windmolens. Bijvoorbeeld de trekkende vlindersoort het gamma-uiltje komt op de hoogte van windmolens, maar ook op 400 meter. Bij dit soort trekkende insecten is er mogelijk wel een effect van windmolens, en hier moet ook rekening mee gehouden worden, maar het effect op de populatie is waarschijnlijk klein."

Wallis De Vries legt uit dat het normaal is dat er jaarlijks enorm veel insecten sterven, bijvoorbeeld doordat ze worden opgegeten door vogels. "Maar we weten dat er de afgelopen jaren door een aantal menselijke factoren steeds meer insecten sterven, waardoor de populatie krimpt. Het lijkt me het verstandigst om ons eerst te richten op die zaken waarvan we weten dat ze een grote invloed hebben op het kleiner worden van de insectenpopulatie, in plaats van factoren waarvan we geen aanwijzingen hebben dat het een grote invloed heeft, zoals windmolens."

"We weten dat het intensieve landgebruik in Noordwest-Europa en specifiek de landbouw zorgt voor een afname van het aantal insecten. Er wordt nu samen met meerdere partijen gewerkt om het leefgebied van insecten te verbeteren."

Op basis van een Duitse berekening werd beweerd dat er 115.000 kilo aan insecten doodgaat door windmolens. Het klopt dat er insecten doodgaan door windmolens, maar om hoeveel insecten het gaat, is niet duidelijk. De schatting is niet gebaseerd op metingen van het aantal insecten dat doodgaat door windmolens, maar op basis van het aantal vliegende insecten dat in één deelstaat in Duitsland in de lucht vliegt.

Daarnaast is de Duitse schatting waarschijnlijk niet goed omgerekend naar de Nederlandse situatie.

Om deze redenen beoordelen we de stelling "In Nederland gaat jaarlijks door windmolens 115.000 kilo aan insecten dood " als onbewezen.

Heb jij een bericht of bewering gezien waarvan je de juistheid betwijfelt? Mail naar factcheck@nu.nl en dan gaan wij ermee aan de slag.