Nucheckt: Nog onzeker of obesitas zorgt voor afname hersenvolume

Oordeel: onbewezen

Ernstig overgewicht is volgens het Voedingscentrum gerelateerd aan onder andere kanker, hart- en vaatziekten en galstenen. Maar volgens een bericht van Goedgezond is abdominale obesitas ook slecht voor de hersenen. Bij abdominale obesitas heeft iemand te veel buikvet.

Mensen zouden door dit type obesitas kleinere hersenen krijgen, wat volgens Goedgezond verband houdt met verschillende hersenziekten.

Waar komt het vandaan?

De bron van het artikel is een onderzoek van wetenschappers aan het University College Londen, dat op 9 januari is gepubliceerd. De onderzoekers bekeken gegevens van meer dan negenduizend mensen tussen de 40 en 67 jaar. Ongeveer 20 procent van de deelnemers had obesitas.

Er werd op drie manieren gemeten hoeveel overgewicht de deelnemers hadden. De eerste maat was de Body Mass Index (BMI), die de verhouding tussen de lengte en het gewicht van een persoon aangeeft. De tweede is de relatieve hoeveelheid buikvet. Om te bepalen of iemand relatief veel buikvet heeft is de verhouding tussen de omtrek van de heupen en de middelomtrek gemeten. Als derde manier werd het vetpercentage gemeten.

Het volume van de hersenen werd aan de hand van een MRI-scan bepaald.

De onderzoekers ontdekten dat, ongeacht de manier waarop je overgewicht meet, overgewicht gerelateerd is aan een kleiner hersenvolume. Mensen die op basis van de BMI én de hoeveelheid buikvet obesitas hebben, hadden in deze studie gemiddeld het kleinste hersenvolume.

De onderzoekers schrijven dat ze niet weten of obesitas krimp van de hersenen veroorzaakt of dat mensen met een kleiner hersenvolume juist hierdoor een grotere kans hebben om obesitas te krijgen. Ook onderzoekers van de Universiteit van Cambridge vonden in 2016 dat overgewicht en obesitas gerelateerd zijn aan een kleiner hersenvolume.

Wat is oorzaak en gevolg?

Esther Aarts, onderzoeker bij het Donders Institute for Brain, Cognition and Behaviour van de Radboud Universiteit, vertelt dat het op basis van het onderzoek van University College Londen inderdaad niet te zeggen is of het kleinere hersenvolume een gevolg is van obesitas of dat het de kans vergroot dat iemand obesitas krijgt.

Maar, wat zegt het hersenvolume eigenlijk over het functioneren van de hersenen? Aarts legt uit dat er een verband is tussen cognitief functioneren en het hersenvolume. "Gemiddeld gezien functioneren hersenen slechter als het hersenvolume in bepaalde gebieden kleiner is. Maar, dit is wel een zwak verband; je kan op basis van iemands hersenvolume niet bepalen hoe goed iemands geheugen is of hoe goed iemand over complexe problemen nadenkt."

Het verband tussen obesitas en het functioneren van de hersenen

Aarts vertelt dat er uit meerdere onderzoeken wel een verband blijkt tussen obesitas en het functioneren van de hersenen. Zo spelen de hersenen een rol in de kans dat iemand obesitas krijgt.

"We zien dat de hersenen van mensen met obesitas echt anders zijn. De hersengebieden die zorgen voor controle van impulsief gedrag is bij deze mensen minder actief en het gebied dat zorgt voor motivatie, zoals erg zin hebben in zoet eten, is juist overactief."

Aarts legt uit dat uit onderzoek ook blijkt dat mensen die een minder actief controlesysteem en een hyperactief beloningsysteem hebben, gemiddeld meer aankomen dan mensen die dit niet hebben.

Is obesitas slecht voor de hersenen?

Obesitas is volgens Aarts waarschijnlijk ook de oorzaak van veranderingen in het brein. "In onderzoeken bij knaagdieren die je op een dieet met veel suiker en veel vet zet, zien we dat de hersenen minder goed gaan functioneren."

Bij mensen is dit, vanwege praktische en ethische redenen, lastig te onderzoeken. Aarts vertelt dat uit onderzoek bij mensen die een maagverkleining hebben ondergaan - en die hierdoor bijna altijd veel gewicht verliezen - wel blijkt dat het functioneren van de hersenen na de operatie verbetert. "Mensen krijgen bijvoorbeeld weer een beter geheugen."

Hoewel het nog niet zeker is wat precies de invloed is van obesitas op het menselijke brein, zegt Aarts dat we wel sterke aanwijzingen hebben dat obesitas zorgt voor een slechter denkvermogen. Ook is er mogelijk een oorzakelijk verband tussen obesitas en afname van het hersenvolume.

Conclusie

Hoewel het onderzoek waar Goedgezond naar verwees niet heeft aangetoond dat een obesitas de oorzaak is van een kleiner hersenvolume, geven meerdere onderzoeken wel aan dat obesitas waarschijnlijk negatieve effecten heeft op het functioneren van het brein. Ook zijn er aanwijzingen dat obesitas er inderdaad voor kan zorgen dat het breinvolume afneemt. Er is echter nog niet met zekerheid te zeggen dat obesitas de oorzaak is van een kleiner brein.

Om deze reden beoordelen we de stelling "obesitas zorgt ervoor dat de hersenen kleiner worden" als onbewezen.

Heb jij een bericht of bewering gezien waarvan je de juistheid betwijfelt? Mail naar factcheck@nu.nl en dan gaan wij ermee aan de slag.