NU.nl checkt dagelijks berichten op hun betrouwbaarheid. Bewering: Er is sluitend bewijs geleverd dat de Oekraïense strijdkrachten vlucht MH17 neerschoten, maar dat wordt onder de pet gehouden.

Beoordeling: onwaar

"Het neerschieten van vlucht MH17 was mede een reden voor de verscherping van de sancties tegen Rusland. Maar hoewel intussen bevestigd werd dat de beschieting door Oekraïense zijde plaatsvond, is er geen sprake van consequenties. En: schijnbaar interesseert het niemand."

Zo luidt de aanhef van een artikel met de kop 'MH17: De schuld van de Oekraïne is bevestigd – en niemand interesseert het', dat op 22 maart 2016 verscheen op het extreemrechtse blog Verzamelde vertalingen van E.J. Bron. 

Waar komt het vandaan?

Het artikel in kwestie is een vertaling van een (Duits) stuk van de hand van ene Marco Maier, dat op dezelfde dag werd gepubliceerd door het Duitse 'alternatieve nieuwsmedium' Contra Magazin.

Maier schrijft dat er op 22 januari 2016 een besloten hoorzitting plaatsvond, waar "blijkbaar bewijzen (werden) voorgelegd die het neerhalen van het toestel aantonen vanaf het territorium dat op dat moment gecontroleerd werd door Oekraïense regeringstroepen". 

Dat zou zijn opgetekend uit de mond van CDA-Kamerlid Pieter Omzigt, die het op zijn beurt tijdens de hoorzitting zou hebben vernomen van Harm Brouwer, in het Duitse artikel omschreven als "de chef van de speciale commissie die voor het onderzoek van het incident werd opgericht".

Maier vervolgt in het artikel: "Volgens deze informatie werd het toestel door een 'BUK' luchtdoelraket getroffen. Echter, aldus Brouwer, zouden op dat tijdstip alleen de Oekraïense regeringstroepen in het bezit zijn geweest van functionerende Buk-systemen in de Donbas (het gebied van de separatisten, red.)."

De conclusie van Maier: het Westen wil Rusland treffen en stopt daarom deze doorslaggevende informatie in de doofpot. 

Waarom klopt het niet?

Allereerst, Harm Brouwer is niet verbonden aan een commissie die werd opgericht om de ramp met MH17 te onderzoeken. Hij is voorzitter van de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD), die in opdracht van de Tweede Kamer toezicht houdt op de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en zijn militaire broertje (de MIVD). 

Ten tweede, de besloten hoorzitting waar Maier over schrijft vond inderdaad plaats op 22 januari 2016, maar was niet geheim. Op 18 februari van dat jaar werd een (getranscribeerd) verslag van de bijeenkomst gepubliceerd door de overheid.

Wanneer Brouwer aan het woord komt, maakt hij meteen duidelijk waarom hij daar zit. 

"De OVV (Onderzoeksraad voor Veiligheid, red.) heeft onderzoek gedaan naar de crash van de MH17. Daarbij werd ook stilgestaan bij de besluitvorming rond de veiligheid van vliegroutes. In dat verband rees de vraag of onze inlichtingen- en veiligheidsdiensten, de AIVD en de MIVD, hierbij een wettelijke taak hebben en hoe zij daar invulling aan hebben gegeven."

Dat resulteerde in een aantal vragen aan de CITVD, aldus Brouwer. 

"Wat is de formele overlegstructuur tussen de AIVD respectievelijk de MIVD en de voor de burgerluchtvaartveiligheid relevante partijen inzake het informeren over veiligheidsdreigingen? Welke zijn de concrete activiteiten van de diensten op dit punt geweest? Welke informatie hadden de diensten voorafgaand aan de crash over de veiligheidssituatie in Oost-Oekraïne voor de burgerluchtvaart en in hoeverre hebben zij die informatie gedeeld met de voor de luchtvaartveiligheid relevante partijen? Wat waren de overwegingen om dat wel of niet te doen?"

Kortom, men wilde weten of de inlichtingen- en veiligheidsdiensten al op voorhand hadden kunnen/moeten waarschuwen dat burgerluchtvaart boven Oost-Oekraïne onaanvaardbare risico's met zich meebracht.

Dan volgt het antwoord dat door Maier op een vreemde manier wordt geïnterpreteerd. Brouwer licht toe dat bij de AIVD en MIVD op voorhand niets bekend was over de aanwezigheid van het Buk-raketsysteem waarmee MH17 volgens het OVV-onderzoek naar de ramp werd neergehaald.

Brouwer: "De heer Omtzigt constateert dat er melding wordt gemaakt van het feit dat Oekraïne wel operationele Buk-systemen had, ook in het oosten van het land, terwijl er niets wordt gezegd over de aanwezigheid van operationele Buk-systemen aan de Russische zijde van de grens respectievelijk bij de separatisten. Wat de separatisten betreft is mijn reactie eenvoudig: er was daarover bij de diensten geen informatie aanwezig."

Brouwer zegt dus niet, zoals Maier beweert, dat "op dat tijdstip alleen de Oekraïense regeringstroepen in het bezit zijn geweest van functionerende BUK-systemen in de Donbas", maar dat de Nederlandse inlichtingendiensten niet op de hoogte waren van de aanwezigheid van Buk-systemen aan de kant van de pro-Russische rebellen. Ze wisten wel dat die raketsystemen aanwezig waren aan de Russische zijde van de Oekraïens-Russische grens.

Conclusie

Contra Magazin-schrijver Maier voert Harm Brouwer op als de leider van een "speciale commissie" voor het MH17-onderzoek, waarmee hij de onthulling die Brouwer zou hebben gedaan ten onrechte van extra gewicht voorziet. Om tot die onthulling te komen, wordt de inhoud van Brouwers verklaring tijdens de hoorzitting fundamenteel verkeerd (en misleidend) geïnterpreteerd. 

De bewering dat ten tijde van het MH17-incident alleen Oekraïense regeringstroepen in het bezit waren van functionerende Buk-raketsystemen in Oost-Oekraïne werd, getuige het transcript, absoluut niet gedaan door Brouwer. Hij gaf slechts antwoord op de vraag: wat wisten de Nederlandse inlichtingendiensten van tevoren? 

Wij beoordelen de stelling dan ook als onwaar.