Oordeel: Grotendeels ongefundeerd

Kurkuma is een aan gember verwante specerij die oorspronkelijk uit Zuid-Azië komt, voornamelijk uit India. In Nederland staat kurkuma ook wel bekend als geelwortel. Zoals deze naam al doet vermoeden, heeft de kurkuma een gele kleur. De kleurstof die wordt onttrokken uit de kurkuma heet curcumine, de werkzame stof in kurkuma. Het wordt in de Aziatische keuken vooral gebruikt voor het kleuren van bijvoorbeeld curries. Ook geldt kurkuma als smaakversterker.

Waar komt het vandaan?

Een snelle zoekopdracht via Google leert dat tientallen Nederlandstalige blogs het gebruik van kurkuma aanraden voor mensen die een stralender gebit willen hebben. Sinds enkele jaren komen deze berichten zo nu en dan terug op sociale media.

Momenteel doet een bericht van Naturotheek.com de ronde op Facebook. Het artikel is gebaseerd op een YouTube-video uit 2015, waarin een man stelt aanzienlijk wittere tanden te hebben gekregen door het poetsen met kurkuma. De video is meer dan 7 miljoen keer bekeken. In de berichten klinkt wel de waarschuwing dat kurkuma vervelende gele vlekken op huid en kleding kan veroorzaken.

Een witter gebit is volgens de berichten niet enige voordeel van kurkuma. Het zou ook een ontstekingsremmende werking waardoor zwellingen aan de mond en het tandvlees worden vermeden. Daarnaast bevordert het de bloedsomloop en heeft het een antibacteriële werking. De berichten stippen slechts een nadeel aan: een blijvend gele tandenborstel.

Klopt het?

In de zomer van 2016 verschenen de eerste berichten die het gebruik van kurkuma als tandenbleekmiddel in twijfel trokken. Zo schreef onder meer Marie Claire dat de specerij inderdaad zorgt voor wittere tanden, maar zou het de vullingen juist geel kleuren. Ook zouden tandartsen waarschuwen dat kurkuma op lange termijn het tandglazuur aantast.

Uchenna Okoye, directeur van de tandartsafdeling van het gezaghebbende Guy's Hospital in Londen stelde twee jaar geleden dat het niet verstandig is om kurkuma te gebruiken als tandenbleekmiddel. "De regel in tandheelkunde is dat alles wat een shirt bevlekt, je tanden ook bevlekt. Alle kruiden bevlekken je tanden, maar gele kruiden zijn het ergst."

In een uitzending van Zorg.nu in februari werd de kwestie ook voorgelegd aan emeritus hoogleraar farmacochemie Henk Timmerman, die vanaf begin jaren tachtig onderzoek deed naar curcumine. "Ik zou echt niet weten waar dat op gebaseerd zou moeten zijn", reageert Timmerman in de uitzending. "Ik zou juist denken dat je gele tanden krijgt. De plant heet in het Nederlands niet voor niets geelwortel."

Fluoride

Het lijkt Fridus van der Weijden van het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA) onverstandig om je tanden te gaan poetsen met uitsluitend kurkuma. "Het Ivoren Kruis raadt aan om dagelijks minimaal twee keer met tandpasta met fluoride te poetsen en dat zit niet in kurkuma."

Volgens Van der Weijden zijn er in de wetenschap geen aanwijzingen te vinden dat tanden bleken bij het poetsen van kurkuma. "In het verleden had je vergelijkbare verhalen met bijvoorbeeld baking soda en oil pulling", aldus de hoogleraar parodontologie. "Aan de andere kant, fluoride was ook ooit omstreden. Nu heeft het wetenschappelijke onderbouwing."

Onderzoeker Michael Heger van het AMC doet veel onderzoek naar de medische effecten van curcumine en is bekend met de verhalen. "We weten niet of het werkt als bleekmiddel. Maar het is frappant dat het overal op blijft plakken, behalve op tanden."

Dan de bewering dat kurkuma goed is voor het tandvlees. Daar valt volgens onderzoeker Heger meer over te zeggen. In verschillende onderzoeken is gekeken naar het effect van curcumine op infecties in de mond. Daaruit blijkt dat curcumine mogelijk orale infecties kan bestrijden.

"Het woord mogelijk moet je serieus nemen, want de studies zijn niet in de mond zelf uitgevoerd", aldus Heger. "Dat is belangrijk omdat er in de mond allerlei factoren aanwezig kunnen zijn die de resultaten kunnen beïnvloeden." Effecten in reageerbuisjes zijn dus niet een op een te vertalen naar effecten in het menselijk lichaam.

Conclusie

Stellen dat tandenpoetsen met kurkuma de tanden bleekt, heeft geen enkele wetenschappelijke onderbouwing. De positieve verhalen zijn gebaseerd op persoonlijke ervaringen en die zijn moeilijk te verifiëren. Kurkuma kan wel helpen bij bepaalde bacteriële infecties in de mond en op het tandvlees. Maar ook op dit gebied is onderzoek beperkt. Daarnaast is het onlogisch. "Als het echt zo is, dan zou iedereen die geregeld curry eet een gezond gebit moeten hebben", stelt hoogleraar Van der Weijden.

We concluderen daarom dat de stelling grotendeels ongefundeerd is.