De twaalf vrijstaande huizen die in Lochem op een waterstofnet(je) worden aangesloten zijn monumenten en onderdeel van een beschermd stadsgezicht. Daarom is het lastig om ze goed te isoleren en duurzaam te verwarmen, vertelt directeur Bob Duindam van energiecoöperatie LochemEnergie.

Meer dan vier jaar geleden begon de coöperatie te onderzoeken hoe de panden toch konden verduurzamen. Daarbij is "alles afgestreept", vertelt Duindam, totdat alleen waterstof overbleef. Al snel toonde ook netwerkbedrijf Alliander interesse, om ervaring op te doen met waterstof in het aardgasnet. Met een Europese subsidie van 1,5 miljoen euro konden de straten daadwerkelijk worden opengebroken om de proef te realiseren.

Alliander verwacht dat duurzame gassen in de toekomst nog nodig zullen zijn om huizen te verwarmen. Om overal elektrisch te kunnen verwarmen moet het stroomnet gigantisch worden uitgebreid, vertelt waterstofexpert Elbert Huijzer van Alliander. Terwijl daar nu al grote knelpunten verschijnen.

"Voor het totaalsysteem is het daarom toch handiger als waterstof een rol speelt", zegt Huijzer. "Door een gasnet kan gewoon ontzettend veel energie stromen." De waterstofexpert verwacht dat veel huizen in de komende decennia overschakelen op warmtepompen en duurzame stadsverwarming, maar dat delen van het land gebruik zullen maken van waterstof of biogas.

Niet iedereen is even enthousiast over het waterstofexperiment. Sommige energie-experts denken dat het groene gas geen grote rol gaat spelen bij het duurzaam verwarmen van huizen.

"Op korte termijn is het probleem dat er gewoon nog geen groene waterstof is. Het is nog geen duurzaam alternatief", zegt Thijs ten Brinck van energieblog WattIsDuurzaam. "Op langere termijn is het niet zo efficiënt. Een waterstofketel werkt prima, daar krijg je je huis wel mee warm. Maar een warmtepomp is een stuk efficiënter."

Om groene waterstof te maken is veel duurzame elektriciteit nodig. Een warmtepomp draait ook op elektriciteit, maar haalt daarnaast veel energie uit de buitenlucht of uit de bodem. Daardoor is er uiteindelijk vijf keer zoveel elektriciteit nodig om een huis met waterstof te verwarmen als met een warmtepomp.

De waterstof die bij het proefproject wordt gebruikt is overigens nog niet groen. Het wordt in Duitsland gemaakt met aardgas en op vrachtwagens naar Lochem gebracht. Op een speciaal gebouwd terrein wordt het aan het gasnet geleverd. Als het extreem koud is en de twaalf huizen allemaal volop stoken, moet elke vier dagen een nieuwe vrachtwagen komen om de voorraad aan te vullen.

Nu is groene waterstof nog nauwelijks beschikbaar en zeer duur, legt Alfred Zennipman van waterstofleverancier Westfalen Gassen uit. Om te testen of waterstof goed door het aardgasnetwerk van Alliander kan stromen, moet voorlopig de 'grijze' variant volstaan. "Uiteindelijk willen we natuurlijk wel naar groen."

Maar ook de industrie snakt naar die groene waterstof. Het gas zal daarom niet meer dan een "zeer beperkte" rol spelen bij de verwarming van huizen, denkt Jan Rosenow van energiedenktank RAP.

In het wetenschappelijke tijdschrift Joule vergeleek Rosenow onlangs 32 onafhankelijke studies naar de toekomstige rol van waterstof. Die kwamen bij elkaar tot de conclusie dat hiervoor in huizen geen grootschalige rol is weggelegd. Waterstof kan beter worden gebruikt in andere sectoren.

Toch vindt Rosenow het goed dat Alliander de technologie op kleine schaal test. "Dat is waardevol om te begrijpen waar de uitdagingen op technisch en veiligheidsgebied liggen. En om duidelijk te krijgen wat de kosten van het ombouwen zijn."

Energieblogger Ten Brinck denkt dat het beter zou zijn om tijd en geld te steken in het doorontwikkelen en uitrollen van warmtepompen en -netten. Die technieken gaan volgens hem hoe dan ook een grote rol spelen in onze warmtevoorziening. "Ik ben altijd bang dat we te veel focussen op de dingen die heel erg lastig zijn en daardoor vergeten wat eigenlijk heel makkelijk is."