Al sinds jaar en dag staan er twee stroomprijzen op de rekening van veel Nederlanders: een piektarief voor doordeweekse dagen, en een daltarief voor 's nachts en in het weekend. Vroeger hadden veel energiemeters een dubbel telwerk om het verbruik tijdens die perioden bij te houden, nu gebeurt dat via de slimme meter.

Maar anno 2022 is de logica achter dit traditionele tarievensysteem steeds verder te zoeken. Het komt voort uit de gedachte dat het gunstig was om kolencentrales zo stabiel mogelijk te laten draaien. Omdat er 's nachts en in het weekend minder vraag was naar stroom, werden de tarieven verlaagd om mensen te verleiden op die momenten hun wasmachine aan te zetten.

Nu we steeds meer stroom uit zonnepanelen en windmolens halen, gaat dat idee niet meer op. We hebben niet zelf in de hand wanneer hernieuwbare energie wordt opgewekt, maar door de grote hoeveelheid zonnepanelen in Nederland is gemiddeld gezien juist overdag veel groene stroom beschikbaar.

Op de groothandelsmarkten waar energieleveranciers hun stroom inkopen zorgt de opwek van zonne-energie er nu al voor dat de prijzen overdag (tussen 10 en 17 uur) lager zijn dan 's nachts (tussen 23 en 7 uur), blijkt uit een analyse van NU.nl. Dat was zelfs het geval in de eerste vier maanden van dit jaar, terwijl zonnepanelen in de wintermaanden nog relatief weinig energie leverden. In de zomermaanden zal het effect nog sterker zijn, maar voor consumenten geldt ook dan geen lager tarief tijdens deze 'nieuwe daluren'.

"Er is alle reden het daltarief ook 's middags te laten gelden", concludeert energie-expert Martien Visser van de Hanzehogeschool Groningen. Uit gegevens die hij voor NU.nl verzamelde, blijkt dat de elektriciteit die we overdag gebruiken ook aanzienlijk schoner is dan nachtelijke elektriciteit.

Afgelopen jaar was de CO2-uitstoot die vrijkwam bij het opwekken van één kilowattuur elektriciteit om 2 uur 's middags ruim 35 procent lager dan om 2 uur 's nachts. Overdag is er (op zonnige dagen) veel schone stroom beschikbaar, terwijl 's nachts meer gas- en kolencentrales draaien. Toch worden mensen met de nachtelijke daltarieven aangemoedigd om dan hun droger en vaatwasser aan te zetten.

Vorige maand kwam het voor het eerst voor dat er overdag genoeg zonne- en windenergie werd opgewekt om heel Nederland tegelijk van stroom te voorzien. In de toekomst zal het vaker voorkomen dat er een overschot is en er dus groene stroom wordt 'weggegooid' als we het niet gebruiken of opslaan in batterijen.

Met lagere tarieven op zonnige middagen kunnen bijvoorbeeld eigenaars van elektrische auto's worden aangemoedigd om dan stroom te gebruiken. Bij een aantal kleinere energieleveranciers is het nu al mogelijk om een contract af te sluiten met 'dynamische' stroomprijzen, die per uur verschillen.

Klanten met zo'n contract kregen op de middag van 23 en 24 april zelfs geld toe als zij stroom gebruikten: op de groothandelsmarkten gold op die momenten een negatieve prijs. Maar een dynamisch contract betekent ook dat elektriciteitsverbruik op sommige momenten een stuk duurder kan zijn dan bij een 'normaal' contract.

Schommelende stroomprijzen zullen in de toekomst steeds normaler worden, denkt energieconsultant André Sliedregt van Het Consultancyhuis. "Aan de benzinepomp vinden we het heel gewoon dat we elke week een andere prijs betalen, die afhangt van de olieprijs. Voor stroom zal ook steeds meer gaan gelden dat de prijs afhankelijk wordt van de schaarste die er heerst."

Behalve dynamische uurprijzen zouden energieleveranciers ook al contracten kunnen aanbieden met een 'traditioneel' daltarief dat (ook) midden op de dag geldt, bevestigen woordvoerders van toezichthouder ACM en branchevereniging Netbeheer Nederland. Klanten moeten dan wel een slimme meter hebben, en toestemming geven om het verbruik elk kwartier uit te lezen. Nu doen energieleveranciers dat meestal nog eens per maand of eens per dag.

Sliedregt waarschuwt dat de piektarieven vermoedelijk juist hoger worden als energieleveranciers op meer momenten een daltarief hanteren. "Zij zullen immers hun marge willen vasthouden." Hij betwijfelt bovendien of een daltarief in de middag zorgt voor een grote verschuiving van het energieverbruik, omdat mensen op vaste momenten verlichten, koken en tv-kijken.

Daar komt mogelijk verandering in als het rendabel wordt om stroom op te slaan in een thuisaccu. De aanschaf van zo'n accu kost al gauw 7.000 euro. Volgens Sliedregt zal het alleen mogelijk zijn om dat terug te verdienen als het veel meer loont om energie overdag op te slaan en later pas te gebruiken, bijvoorbeeld omdat er een veel groter verschil zit tussen dal- en piektarieven.

We zijn benieuwd naar je mening over de artikelen van NU+ Klimaat. Klik hier om je feedback achter te laten in een korte vragenlijst van vijf minuten.