Het KNMI waarschuwt donderdag en vrijdag voor zware tot zeer zware windstoten. Die worden veroorzaakt door twee venijnige depressies die kort na elkaar vanuit het westen overtrekken.

Daarbij kunnen windstoten voorkomen van meer dan 100 kilometer per uur, en dan zit je liever binnen dan buiten. Het zal daarom de meeste mensen niet opvallen dat het ondertussen helemaal niet koud is. De temperatuur kan oplopen tot een graad of 12.

De twee overtrekkende stormen, Dudley op donderdag en Eunice op vrijdag, bevonden zich dan ook amper 48 uur eerder nog boven de Amerikaanse staat Florida. Dat is voor Nederland bepaald geen brongebied van winterkou.

Toch hebben wij 's winters steeds vaker te maken met wind uit die hoek en minder vaak met oostenwinden, die vrieskou brengen. Het is samen met het feit dat de gehele atmosfeer warmer wordt door de stijgende concentratie broeikasgassen de dubbele oorzaak van onze steeds zachtere winters.

Het centrale woord in veel weersverwachtingen deze week is de straalstroom. Dat is een krachtige westenwind, die op zo'n 10 kilometer hoogte rondjes draait over het noordelijk halfrond, van west naar oost. Die wind is variabel: soms sterker en soms juist zo zwak dat hij gaat slingeren en (deels) uit elkaar valt.

De reden voor die variabiliteit is dat de straalstroom wordt aangedreven door temperatuurverschillen: kou in het noorden en warme lucht in het zuiden. En doordat dit temperatuurverschil niet constant is, fluctueert ook de straalstroom.

Omdat het gebied rond de Noordpool relatief sterk opwarmt, zou je zeggen dat het temperatuurverschil tussen noord en zuid kleiner wordt en daarmee de straalstroom zwakker. Dat is dan ook de basis van een hardnekkig misverstand, zeggen straalstroomexperts tegen NU.nl.

In werkelijkheid is die snelle Arctische opwarming maar één factor in een groter krachtenspel. Op grote hoogte in de atmosfeer vindt namelijk ook versterkte opwarming plaats in de subtropen (als gevolg van extra verdamping in de tropen). Daarmee houden de twee touwtrekkende krachten elkaar ongeveer in evenwicht.

Boven de Noord-Atlantische Oceaan geeft een derde kracht vervolgens de doorslag: het zwakker worden van de Golfstroom, ook als gevolg van de mondiale opwarming.

Daardoor bereikt minder warm (tropisch) oceaanwater het noorden van de Atlantische Oceaan. In de wintermaanden leidt dit in de bovenliggende atmosfeer tot versterking van het temperatuurverschil tussen noord en zuid. Dat leidt weer tot (gemiddeld) een toename van westenwinden én een grotere kans op het zachte en zeer onstuimige winterweer waar Nederland deze week mee te maken heeft.

In de zomer is het overigens precies andersom. Waarom dat zo is en welke gevolgen we daar in Nederland van merken, moeten we bij het naderen van dat seizoen nog eens apart bespreken.