Het aantal zonnedaken groeit als kool. Goed nieuws voor het klimaat, maar netbeheerders kunnen de vereiste verzwaring van het stroomnet niet bijbenen. Rond het middaguur dreigt overbelasting, waardoor panelen soms zullen moeten afschakelen. Helpt het als panelen meer naar het oosten en westen worden gedraaid om de ochtend- en avondzon te benutten?

's Middags te veel en 's ochtends en 's avonds juist te weinig. Dat is het dreigende elektriciteitsprobleem in 'duurzame wijken' met zonnepanelen en elektrische verwarming.

Op zich is het daarom goed om te proberen de productie van zonnestroom wat meer over de dag te spreiden. Dat kan door zonnepanelen vooral te richten op de ochtend- of avondzon, dus met daken op het westen en oosten.

Maar doordat de zon rond het middaguur toch echt het hoogst aan de hemel staat, zou je de dagelijkse spanningspiek daarmee hooguit 10 procent afvlakken en uitsmeren, schat Han Slootweg. En dat maakt (uiteindelijk) te weinig verschil om het overbelaste stroomnet te ontlasten.

Gevraagde netverzwaring valt niet bij te benen

Slootweg is deeltijdhoogleraar Smart Grids aan de Technische Universiteit Eindhoven. Daarnaast werkt hij voor Enexis, een van de beheerders van het Nederlandse laagspanningsnet, dat onder andere elektriciteit levert aan (en tegenwoordig ook afneemt van) huishoudens.

De energietransitie vraagt veel van dat stroomnet. Er komen kleine, decentrale bronnen van elektriciteit bij, in de bebouwde kom vooral zonnedaken. Tegelijk gaat door 'elektrificatie' ook de vraag omhoog. Warmtepompen, infraroodpanelen, inductieplaten en auto's met stekkers: belangrijke middelen om de CO2-uitstoot te verlagen, maar mét een stijgende stroomvraag.

De enige echte oplossing is daarom het verzwaren van dit elektriciteitsnet, zegt energie-expert Thijs ten Brinck. Dat vraagt niet alleen grote financiële investeringen, maar ook een grote hoeveelheid technici. En ook aan die geschoolde mankracht bestaat een tekort, waarschuwen de netbeheerders.

'Stimuleer batterijen in plaats van panelen'

Om te voorkomen dat die werkachterstand steeds groter wordt, pleiten netbeheerders Enexis en Liander voor afschaffing van de salderingsregeling. Dat is een stimuleringsregeling waarmee eigenaren van zonnepanelen een deel van de door hen betaalde energiebelasting weer terugkrijgen.

"Schaf je die af, dan ontstaat er een prijsverschil van maar liefst 15 tot 20 cent per kilowattuur tussen de elektriciteit die je terugvoedt het netwerk in en de elektriciteit die je vanuit het netwerk afneemt", zegt Slootweg.

"Dat financiële verschil is voldoende om een thuisbatterij, zoals de Tesla Powerwall, te bekostigen. De zelfgeproduceerde elektriciteit kun je dan voor later gebruik 'achter de meter houden' in plaats van op het netwerk invoeren. Daarmee zijn de pieken waar de netbeheerders mee kampen meteen opgelost."

'Afschakelen is iets goeds'

Ten Brinck is er niet van overtuigd dat dat verstandig is. "Afschaffen van de salderingsregeling helpt om een rem te plaatsen op de snelle groei van zonne-energie, maar thuisbatterijen zijn geen efficiënte of duurzame oplossing."

"Een accu moet goed benut worden om zinvol te zijn. Dat lukt met zonnepanelen alleen enkele dagen in de zomer." Ten Brinck denkt daarom dat accu's niet in huis moeten, maar elders op het net. "Het is een vak op zich. De kans dat huishoudens een gesubsidieerde accu optimaal benutten, lijkt mij gering. Laat dat aan toegewijde partijen. Dat netbeheerders oproepen thuisaccu's te subsidiëren, vind ik dus zorgelijk."

Ten Brinck vindt bovendien dat je de huidige problemen nog niet moet overdrijven. In situaties waarbij de spanning op het elektriciteitsnet te hoog oploopt, koppelen omvormers de zonnedaken tijdelijk los van het net. Dat gebeurt nu nog zo weinig dat het op jaarbasis hooguit een paar procent elektriciteit en inkomsten scheelt, zo rekent Ten Brinck voor op zijn website.

"Dat afschakelen is iets goeds. Je moet het niet zien als een bug, maar als een feature. Juist daardoor is er ruimte voor netto extra productie van groene stroom - precies wat we willen."

Elektrische deelauto's met laadpalen die kunnen terugleveren

Dan is er nog een alternatieve oplossing: auto's met verbrandingsmotoren sneller inruilen voor elektrische. Dat geldt vooral voor wie een eigen oprit heeft, met een laadpaal die ook kan terugleveren.

Met één volle autobatterij kun je je huis een week van elektriciteit voorzien, schreven we gisteren op NU.nl. En als 20 tot 30 procent van automobilisten zou overstappen op elektrische deelauto's die kunnen terugleveren, zouden de knelpunten op de lokale elektriciteitsnetten zelfs volledig verdwijnen. In theorie dan. Want ook deze oplossing vraagt eerst nog forse investeringen in infrastructuur én een klein leger aan installateurs en andere technici.

Moeten we in de tussentijd de rem plaatsen op de ontwikkeling van zonne-energie? Energie-expert Miro Zeman van de TU Delft en Jeroen Brouwers van hoogspanningsbeheerder TenneT vinden juist van niet. Particuliere zonnedaken zijn in hun ogen een belangrijk onderdeel van de uiteindelijke oplossing: "Hoe meer zonnedaken, hoe beter."