Terwijl Duitsland en België kerncentrales sluiten, wil het nieuwe kabinet juist meer inzetten op kernenergie. In het regeerakkoord staat dat de komst van twee kerncentrales wordt verkend. Die zouden kunnen voldoen aan ongeveer 20 procent van de huidige Nederlandse stroomvraag, zonder uitstoot van CO2.

Maar om twee nieuwe kerncentrales te bouwen is veel geld nodig. Betrokkenheid van de overheid en omzetgaranties zijn "onvermijdelijk", zeiden bedrijven uit de sector in een marktconsultatie van KPMG. Sterker nog, de overheid moet waarschijnlijk zelf een belangrijk deel van de financiering bijdragen.

Dat kan flink in de papieren lopen. Finland wilde al in 2010 een nieuwe kerncentrale openen, voor een bedrag van ruim 3 miljard euro. Uiteindelijk zal de centrale pas dit jaar gaan draaien, met een prijskaartje van 11 miljard euro. De nieuwe Engelse kerncentrale Hinkley Point C, die twee keer zo groot wordt, zal na veel vertraging zeker 25 miljard euro kosten.

Deze centrales zijn deels zo duur omdat ze van een nieuwe generatie zijn, die nu voor het eerst wordt gebouwd. "Hopelijk komt er een leereffect, waardoor de volgende centrales niet zo duur zijn", zegt Jan Leen Kloosterman, hoogleraar reactorfysica aan de TU Delft.

Maar de kosten zijn ook hoog omdat kerncentrales voor investeerders een groot risico vormen. Het duurt tien à vijftien jaar om vergunningen rond te krijgen en de centrale te bouwen; pas daarna levert hij geld op. Bovendien vrezen investeerders politieke verschuivingen, waardoor centrales bijvoorbeeld vroegtijdig moeten sluiten.

In Engeland wordt daarom wel 9 procent rente betaald over de investeringskosten voor de centrale op Hinkley Point. Die rente is zo'n grote kostenpost, dat deze volgens schattingen goed is voor bijna twee derde van de prijs die uiteindelijk zal worden betaald voor stroom uit de centrale. Ter vergelijking: de bouwkosten zelf zijn goed voor 15 procent van die prijs, en het draaiende houden van de centrale voor slechts 10 procent.

De kosten hadden veel lager kunnen zijn als de overheid de bouw zelf had gefinancierd met goedkope leningen, concludeerde de Britse rekenkamer. In het KPMG-onderzoek wordt daarom gesuggereerd dat de Nederlandse overheid nieuwe kerncentrales helemaal in eigen beheer kan bouwen. Als ze eenmaal draaien is er minder risico, "en zou dan derhalve een verkoop overwogen kunnen worden".

Het is niet bekend of het nieuwe kabinet dat wil doen. Er is in het regeerakkoord 5 miljard euro opzijgezet voor de bouw van kerncentrales, maar dat zal zeker niet genoeg zijn om twee centrales (grotendeels) te financieren. "Er is meer nodig wil je energiebedrijven over de streep trekken", denkt Wim Turkenburg, emeritus hoogleraar Wetenschap, Technologie en Samenleving aan de Universiteit Utrecht.

Om de gigantische investering in kerncentrales rendabel te maken, moeten ze bijna constant actief zijn, blijkt uit onderzoek in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Daar ligt ook de waarde van kerncentrales: ze zijn altijd beschikbaar, ook als er even geen zonne- en windenergie is.

Maar juist de zon en de wind zullen in de toekomst ook vaak zorgen voor een stroomoverschot, als windmolens en zonnepanelen veel elektriciteit leveren. Dan zakt de stroomprijs en loont het eigenlijk niet meer om de kerncentrale te laten draaien. Bovendien worden zonne- en windenergie sowieso steeds goedkoper, en wordt het dus steeds moeilijker voor kernenergie om te concurreren.

Mogelijk zal de overheid daarom moeten garanderen dat altijd een bepaalde prijs wordt betaald voor stroom uit kerncentrales, zelfs als de marktprijs eigenlijk lager is. De nieuwe Engelse kerncentrale gaat al werken met zo'n prijsgarantie.

Als er overtollige stroom uit windparken komt, kan die ondertussen worden omgezet in waterstof, zegt energie-expert Martien Visser. Dat kan worden gebruikt in de industrie of om later weer elektriciteit op te wekken, terwijl de nucleaire stroom direct het net op gaat.

"Eigenlijk alle studies laten zien dat als je naar nul CO2 wil, je een flinke portie waterstof nodig hebt", aldus Visser. Kernenergie kan volgens hem nuttig zijn als "basisniveau" in de elektriciteitsvoorziening, naast waterstof- en biomassacentrales. Turkenburg denkt dat ook aardgascentrales met CO2-opvang en -opslag een belangrijke rol kunnen spelen, al is daar in de Nederlandse politiek vooralsnog geen animo voor.

"Ik denk dat mensen geen besef hebben van hoe groot de opgave is waar we voor staan", zegt Kloosterman over het doel om de CO2-uitstoot in 2050 met 95 procent terug te dringen. "En dat we alle middelen die we kunnen inzetten ook móéten inzetten om het doel in 2050 te kunnen bereiken." Of kerncentrales een van die middelen worden, is grotendeels een financiële vraag.

We zijn benieuwd naar je mening over dit artikel. Klik hier om je feedback achter te laten in een korte vragenlijst van een minuut.