Wereldwijd wordt gewerkt aan het verlagen van de CO2-uitstoot, maar wat als dat niet op tijd lukt en de aarde meer opwarmt dan is afgesproken in het Parijsakkoord? Daarover kregen we op ons reactieplatform NUjij een vraag van gebruiker Asimo: "Wordt door politici en/of beleidsmakers überhaupt rekening gehouden met een plan B, dat ervan uitgaat dat grote delen van Nederland onder water komen te liggen?"

Met deze vraag komen we terecht bij Marjolijn Haasnoot. Zij bestudeert bij onderzoeksinstituut Deltares de vraag hoe Nederland kan omgaan met een veel hogere zeespiegel. Nu houdt Nederland nog rekening met een zeespiegelstijging van tussen de 30 centimeter en 1 meter in het jaar 2100.

Maar over de toekomstige zeespiegelstijging is nog veel onzeker. Bij een hogere uitstoot, of als ijskappen sneller smelten dan eerder werd aangenomen, krijgen we mogelijk te maken met een hogere zeespiegel. Het KNMI waarschuwde onlangs dat in het slechtste geval een stijging van 2 meter mogelijk is in 2100. Bovendien zet die zeespiegelstijging ook daarna nog vele eeuwen door.

"We krijgen vroeg of laat te maken met een hogere zeespiegelstijging, ook als het doel van maximaal 1,5 graad opwarming uit het Parijsakkoord wél wordt gehaald", zegt Haasnoot. "Bij Deltares bekijken wij wat dat betekent voor Nederland en andere kustgebieden, en hoe je je daaraan zou kunnen aanpassen."

In 2019 was Haasnoot coauteur van een uitgebreid rapport hierover, opgesteld in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Daarin worden vier mogelijke 'oplossingsrichtingen' voorgesteld. Naast het beschermen van Nederland met een versie van de huidige strategie, door bijvoorbeeld dijken en keringen te versterken, is ook geopperd om Nederland juist zeewaarts uit te bouwen. Dan zouden er bijvoorbeeld voor de kust kunstmatige eilanden aangelegd moeten worden - al dan niet verbonden met een megadam.

Omdat de kosten van zulke maatregelen flink zullen oplopen en dijken de zee bijvoorbeeld niet kunnen tegenhouden bij riviermondingen, gaan er ook meer stemmen op om het in Nederland geleidelijk hogerop te zoeken. Sommige experts noemen dit onvermijdelijk bij een zeespiegelstijging van meer dan 2 meter.

Hoe dan ook wordt Nederland heel anders, zegt Haasnoot. "Omdat je aan de ene kant een hogere zeespiegel hebt en aan de andere kant de rivieren die binnenkomen. In al die oplossingen heb je uiteindelijk meer ruimte nodig voor de rivieren dan we nu hebben."

Daarom moet nu al rekening gehouden worden met de toekomstige klimaatverandering, vindt Haasnoot. Zo adviseren experts om niet meer te bouwen in de uiterwaarden van de grote rivieren, omdat die de functie hebben hoogwater op te vangen.

"Aan veel investeringen die wij nu doen, zit een soort erfenis vast. Eigenlijk wil je dat je bij iedere investering nadenkt: wat betekent dit voor de komende dertig jaar? En wat betekent dit voor de hele lange termijn voor Nederland, terwijl de zeespiegel blijft stijgen?"

Om deze problemen in beeld te krijgen, zijn het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en de Deltacommissaris twee jaar geleden begonnen met het Kennisprogramma Zeespiegelstijging. Daarbinnen wordt nagedacht over een sterkere zeespiegelstijging dan eerder was voorzien. De verzamelde informatie moet worden verwerkt bij de herziening van het Deltaprogramma in 2026. Dat programma draait nu vooral nog om het waterbeheer op de korte termijn, tot 2050.

Haasnoot zegt dat het kennisprogramma aantoont dat er in Nederland in ieder geval aandacht is voor het probleem van zeespiegelstijging. "Waterbeheerders, waterschappen en het Deltaprogramma denken al over de langere termijn en grootschalige maatregelen. Tegelijkertijd zie je dat op meer regionaal niveau allerlei beslissingen worden genomen waarvan je denkt: als dat nu wordt gedaan, wordt deze oplossingsrichting wel steeds lastiger. We moeten veel meer gaan integreren."

Daarvoor waarschuwde onlangs ook Deltacommissaris Peter Glas. In een adviesbrief aan de ministeries van Binnenlandse Zaken en Infrastructuur en Waterstaat waarschuwde hij dat bij woningbouwplannen meer rekening moet worden gehouden met klimaatverandering. "Hiermee kunnen we voorkomen dat we nu investeringen doen waar we later spijt van krijgen en waarbij we veel kosten in de toekomst moeten maken om schades en gevolgen te compenseren."

Om terug te komen op de vraag van NUjij'er Asimo: ja, wetenschappers denken na over de gevolgen van een zeer sterke zeespiegelstijging voor Nederland, onder meer in opdracht van de overheid. De uitdaging voor politici en beleidsmakers is om daar nu al naar te handelen, omdat investeringen in infrastructuur nog lang moeten meegaan.

Heb jij ook een klimaatvraag? Stel hem op NUjij, of stuur een e-mail naar jeroen.kraan@nu.nl.