NU.nl
Voormalig topdirigent Bernard Haitink overleed donderdag op 92-jarige leeftijd. De zogenoemde wereldvorst in de muziek had er een 65-jarige carrière vol muzikale hoogtepunten en de nodige strubbelingen op zitten.
Als negenjarige jongen raakt Haitink in de greep van Bruckners Negende symfonie. Als interviewer Janet Baker de dirigent in 2020 voor de BBC 2-documentaire The Enigmatic Maestro vraagt hoe dat kan, moet hij haar het antwoord schuldig blijven. "Geen idee", zegt hij.
Wat hij wel weet, is waar zijn kracht als dirigent lag. "Ik kan muziek met mijn handen vertalen. En daar ben ik behoorlijk trots op", vertelt hij tijdens het interview.
Haitink droomt altijd al van een carrière als dirigent. In 1954 wordt de toenmalige vioolstudent toegelaten tot de dirigentencursus van de Nederlandse Radio Unie. In datzelfde jaar mag hij voor de radio een paar stukken van Wagner dirigeren. Zijn docent ziet gelijk: de jonge dirigent heeft het orkest, ondanks zijn onzekerheden, compleet in zijn greep.
Niet altijd harmonieus
Op zijn 26e wordt Haitink chef-dirigent van het Radio Filharmonisch Orkest. Het debuut voor het Concertgebouworkest een jaar later is puur toeval. Wegens ziekte van de dirigent die het Requiem van Cherubini eigenlijk zou leiden mag hij invallen. Het blijkt de start van een glansrijke carrière en een lange relatie met het Concertgebouworkest.
In 1961 wordt Haitink samen met Eugen Jochum chef-dirigent bij het Concertgebouworkest. Hij blijft daar vervolgens 28 jaar als dirigent aan verbonden, hoewel die relatie niet altijd in harmonie verloopt. In 1982 dreigt hij met opstappen, omdat de geldkraan dichtgedraaid dreigt te worden.
In 1988 gaat het opnieuw mis, als Haitink naar de Royal Opera in Londen vertrekt en er ruzie ontstaat over zijn opvolging als dirigent. Het Concertgebouworkest en de dirigent gaan in een vertroebelde sfeer uiteen. De ruzie wordt uiteindelijk bijgelegd, maar Haitink blijft lang weg bij het orkest waarbij hij groot is geworden.
Strubbelingen met zijn geliefde Concertgebouworkest
In 1994 keert hij terug bij het Concertgebouworkest, zijn eerste liefde, en in 1999 wordt hij benoemd tot eredirigent. Toch ontstaan er gaandeweg weer strubbelingen.
In 2006 is het de bedoeling dat er ter ere van zijn vijftigjarig jubileum als dirigent een biografie over hem wordt gepresenteerd in het Concertgebouw. Haitink staat echter niet achter de inhoud van het boek, waardoor de uitreiking tijdens het gala op de valreep niet doorgaat.
In 2014 laat de dirigent weten "nooit meer het Concertgebouworkest te willen dirigeren". Hij voelde zich vernederd, omdat de directie hem genegeerd zou hebben tijdens het 125-jarig jubileum van het muziekpaleis, waaraan hij zo lang verbonden was. Eerder dat jaar werd zijn zestigjarig jubileum als dirigent nog gevierd met een uitvoering.
Slotakkoord in Concertgebouw en Luzern
In 2018 verliest de dirigent na een uitvoering van Mahlers Negende symfonie zijn evenwicht en valt hij tussen de altviolisten. Hoewel hij hier ongeschonden uit komt, kondigt hij vlak na de val aan dat hij een sabbatical inlast.
Dat blijkt een jaar later alleen een manier te zijn geweest om ongemerkt te kunnen vertrekken. Tegen de Volkskrant vertelt hij in 2019 "geen zin te hebben in al die officiële afscheidsdingen." Dat hij niet meer zal dirigeren, is volgens hem een feit.
Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan: in datzelfde jaar klimt Haitink op de bok voor een laatste concert in zijn Concertgebouw. Later dat jaar dirigeert hij in het Zwitserse Luzern zijn laatste concert.
Tijdens dat live op NPO Radio 4 uitgezonden concert brengt de dirigent het vierde pianoconcert van Ludwig van Beethoven en de zevende symfonie van Anton Bruckner met de Wiener Philharmoniker ten gehore.
Volgens zijn management is Haitink thuis in Londen vreedzaam gestorven, omringd door zijn vrouw en familie.
