Reporters zonder Grenzen (RSF) en Freedom House presenteren deze week allebei een rapport over de stand van de persvrijheid in de wereld. Onder persvrijheid wordt verstaan dat de veiligheid van journalisten is gegarandeerd en dat de overheid geen politieke of economische druk op de media uitvoert om berichtgeving te beïnvloeden.

Een zorgwekkend aantal landen is gezakt op de index waarmee de mate van persvrijheid in 180 landen wordt gemeten, stelt Freedom House. Volgens de index van RSF is Noorwegen het land waar de persvrijheid het beste wordt gewaarborgd. Nederland staat op de tweede plaats.

In China, Rusland, bijna alle landen in het Midden-Oosten, Centraal-Azië en Centraal-Amerika is sprake van een "moeilijke" of "zeer ernstige" situatie als het gaat om persvrijheid. De landen met de laagste positie in de top 180 zijn China, Syrië, Eritrea en Noord-Korea.

De pers wordt "vrij" beschouwd in zo’n vijftig van de 180 landen. In Europa, Noord-Amerika en Australië is het over het algemeen goed gesteld met de mate waarin journalisten hun werk kunnen doen.

RSF zegt zich zorgen te maken over het dalen in de lijst van landen die in het verleden golden als boegbeelden waar het gaat om persvrijheid. De Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk eindigden allebei lager dan in het verleden het geval was.

Dit komt door de opkomst van president Donald Trump in de VS en de Brexit-campagne in het Verenigd Koninkrijk. Deze twee trends gingen gepaard met "een giftige vorm van het zwartmaken van de media en het verspreiden van nep-informatie en fake news".

Ook Turkije staat lager op de lijst door de manier waarop de Turkse president Recep Tayyip Erdogan zijn macht heeft versterkt. RSF noemt Turkije momenteel "de werelds grootste gevangenis voor media-professionals". Rusland blijft dankzij het mediabeleid van president Vladimir Poetin in de onderste regionen van de lijst staan.

In het programma Bureau Buitenland van de VPRO beaamde voorzitter Leon Willems van waakhond Free Press Unlimited donderdagavond de dalende trend van persvrijheid in de VS. "De retoriek is verscherpt", stelt hij. "President Obama nam bijvoorbeeld ook stappen tegen klokkenluiders. Maar hij noemde journalisten niet zoals Trump minderwaardige mensen die alleen maar liegen.” Willems noemt het "zeer zorgelijk dat de voorbeeldfunctie van de VS als bastion van vrijheid van meningsuiting wegvalt."

Obama prees zelfs de journalisten voor het doen van hun werk tijdens zijn laatste persconferentie voordat hij het Witte Huis verliet.