Van de Dode Zee en de Kaspische Zee tot aan de Grote Meren in de Verenigde Staten en Canada. Veel van 's werelds grootste meren, samen goed voor bijna 90 procent van al het oppervlaktewater, zijn sinds 1992 in volume gekrompen. Dat concludeert een groep internationale onderzoekers in het gerenommeerde wetenschapstijdschrift Science.

De wetenschappers gebruikten satellietbeelden en klimaat- en watermodellen om tweeduizend meren over de hele wereld te bestuderen. Zo ontdekten ze dat de helft van die meren met totaal 22 gigaton water per jaar afnam. Dat is jaarlijks zeventien keer het volume van Lake Mead, het grootste waterreservoir van de VS.

"Klimaatverandering ligt daaraan ten grondslag", zegt hoofdonderzoeker Fangfang Yao telefonisch tegen NU.nl. Door oplopende temperaturen verdampt er meer water en verandert de neerslag. "Met de opwarming van de aarde zal dit de komende tijd alleen maar sneller gaan", vertelt de klimaatwetenschapper, die verbonden is aan de Universiteit van Virginia.

Naast klimaatverandering noemen de onderzoekers watergebruik door mensen als een belangrijke oorzaak van de verdroging. "De bevolking groeit, dus hebben we steeds meer water nodig voor gewassen en drinkwater", zegt hoogleraar hydrologie Marc Bierkens van de Universiteit Utrecht tegen NU.nl. Hij doet al jaren onderzoek naar droogte en watergebruik.

Een toonbeeld van een meer dat door menselijk toedoen opdroogde, is het Aralmeer. De Verenigde Naties bestempelden dat als "de grootste milieuramp ter wereld". Het meer - of wat daarvan over is - ligt tussen Oezbekistan en Kazachstan.

Wat ooit het op drie na grootste meer ter wereld was, is nu een dorre vlakte waar kamelen grazen en schepen zijn komen droog te liggen. "Wat er met het Aralmeer is gebeurd, komt door menselijk handelen", vertelt Bierkens. "De bovenstroom van de rivier die in Aral uitmondt, is in grote hoeveelheden afgetapt om onder meer katoen te verbouwen."

Dat is ernstig, benadrukt de hoogleraar. "Door de rijkdom aan soorten vormen natuurlijke meren een bron van biodiversiteit. Die ecosystemen kunnen we verliezen." Naast biodiversiteit kan ook de watervoorziening in droge regio's in de knel komen. Dat kan uiteindelijk zelfs invloed hebben op de beschikbaarheid van drinkwater.

Neem Las Vegas. De Amerikaanse woestijnstad is volledig afhankelijk van waterreservoir Lake Mead. "Als dat stuwmeer droogvalt, ontstaat er een groot probleem." Volgens Bierkens is dat geen onrealistisch scenario, als er niet nu iets verandert.

Op dit moment woont zo'n kwart van de wereldbevolking in de buurt van een krimpend meer. In Nederland hoeven we ons over drinkwater nog geen zorgen te maken. "Het IJsselmeer hebben we tot nu toe altijd op peil kunnen houden", zegt Bierkens. "Maar je weet niet wat er gebeurt als we de komende tijd alleen nog maar extreem hete en droge zomers achter elkaar krijgen."

De hoop is niet verloren, stellen beide deskundigen. Hoofdonderzoeker Yao: "We moeten de opwarming van de aarde afremmen en de menselijke consumptie van water beperken." Yao verwijst naar het Sevanmeer in Armenië, waar strengere wetgeving voor watergebruik ervoor heeft gezorgd dat het waterpeil sinds 2000 met 7 meter is gestegen.

"Ook moeten we technologie ontwikkelen om water beter te bergen voor als er een tekort is", stelt Bierkens. Hij sluit zich aan bij Yao en benadrukt dat het nooit te laat is om het tij te keren. "Elke tiende graad opwarming die we weten te voorkomen is al een stap in de goede richting."