"We laten Europa niet sterven van de honger om de natuur te redden." Dat zei Esther de Lange van het CDA deze maand in het Europees Parlement.

Haar VVD-collega Jan Huitema verpakte zijn kritiek iets subtieler. "Natuurlijk moeten we biodiversiteitsverlies stoppen. Maar het lijkt erop dat we alles met stoom en kokend water door het Europees Parlement moeten jagen."

De stijl verschilt, maar de boodschap is dezelfde: CDA en VVD willen deze wet niet. En dat geldt ook voor veel Europarlementariërs uit andere EU-lidstaten. In het Europees Parlement bepaalt hun mening of een wetsvoorstel kan worden aangenomen. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen liet al doorschemeren dat het onderwerp vanwege het gebrekkige animo misschien maar weer even op de plank moest.

Grote kans dus dat de Europese natuurherstelwet er voorlopig helemaal niet komt. Maar hoe zit het dan eigenlijk met de ecologische kant van dit verhaal? Hoe ambitieus is het wetsvoorstel, en waarom zou die eigenlijk nodig zijn?

Het helpt om eerst maximaal uit te zoomen. Niet alleen voorbij de landsgrenzen van Nederland, maar ook voorbij de grenzen van de Europese Unie. Er is namelijk wereldwijd sprake van een biodiversiteitscrisis: een miljoen soorten worden momenteel met uitsterven bedreigd.

En aangezien soorten onderling van elkaar afhankelijk zijn, kan dit proces zichzelf versnellen. Verdwijnt in Zeeland bijvoorbeeld de zeldzame, van zeeaster afhankelijke schorzijdebij, dan zal ook de daarop parasiterende schorviltbij uitsterven. Zo bestaan er wereldwijd ontelbare voorbeelden, van soorten die van elkaars overleven afhankelijk zijn.

Wetenschappers spreken al van een naderende "massa-extinctie". Meer dan driekwart van de grotere soorten sterven dan uit. De laatste keer dat dit gebeurde was 65 miljoen jaar geleden, door de inslag van een komeet. Deze massa-extinctie wordt daarentegen veroorzaakt door één zoogdier: de mens.

Hoe dit te keren? Biodiversiteitsbeleid staat eigenlijk nog in de kinderschoenen. Tenminste als we de biodiversiteitscrisis vergelijken met een ander groot duurzaamheidsprobleem: klimaatverandering.

Kioto, Kopenhagen, Parijs, Glasgow en afgelopen november nog Sharm El-Sheikh: het zijn namen van grote steden die herinneren aan belangrijke klimaattoppen. Elk jaar komen wereldleiders samen om te praten over klimaatverandering. Dankzij miljardeninvesteringen groeit duurzame energie als kool. Als dat doorzet, heeft het Parijsakkoord - een monsteruitdaging voor de mensheid - kans van slagen, en kan de opwarming worden gestopt.

En biodiversiteit dan? De wereld heeft officieel ook een VN-biodiversiteitsverdrag, dat net als het VN-klimaatverdrag al in 1992 werd gesloten. En er bestaan ook wel degelijk 'biodiversiteitstoppen', zoals afgelopen jaar in Montreal. Maar die kregen nooit zoveel aandacht, en resulteerden tot nog toe ook in minder concreet beleid dan voor het klimaat.

Nu hangen klimaatverandering en biodiversiteitsverlies natuurlijk samen. Klimaatverandering versterkt die achteruitgang, dus zal het natuurlijk leven zeker profiteren van effectief klimaatbeleid.

Maar andere oorzaken van biodiversiteitsverlies zijn vooralsnog een stuk groter. De drie belangrijkste zijn: intensivering van de landbouw, overbevissing en ontbossing.

Zou de nieuwe wet daar verandering in kunnen brengen? Binnen Europa wel, maar voorlopig slechts ten dele: in 2030 moet de achteruitgang van de natuur in 20 procent van het land en water zijn gestopt.

Daar hoeft maar weinig extra moeite voor gedaan worden, want het grootste deel van die 20 procent bestaat uit de Natura 2000-gebieden van Europa. Daar geldt ook nu al (officieel) dat de natuur er niet mag verslechteren. Met het nieuwe wetsvoorstel zou er in Nederland in 2030 maar 198 vierkante kilometer beschermd gebied bij komen. Dat is ongeveer een half procent van Nederland.

In 2050 moet dit oppervlak wel flink groter zijn. Dan zou de achteruitgang van alle natuur moeten zijn gestopt, volgens de voorgestelde nieuwe wet. Die wet is een aanvulling op bestaande Europese afspraken over natuurbescherming. Ook moeten de nieuwe natuurplannen het Europese doel om klimaatneutraal te worden verder helpen. Er is daarom speciale aandacht voor bossen en andere natuurgebieden die CO2 opnemen.

De wet gaat ook over de landbouw. Zo moet het gebruik van pesticiden omlaag. Ten aanzien van de landbouw circuleert er wel een klein misverstand rond het wetsvoorstel: dat boeren 10 procent van hun land "terug zouden moeten geven" aan de natuur.

In de motivatie van de Europese Commissie staat iets anders: in 2030 zou "ten minste 10 procent van het landbouwareaal" moeten bestaan "uit landschapselementen met grote diversiteit".

Dat is een uitbreiding van de bestaande doelstelling voor 'blauw-groene dooradering': bijvoorbeeld de terugkeer van natuurlijke oevers, heggen, houtwallen en bosstroken in het landschap. Dat geldt voor het volledige buitengebied, dus niet voor individuele boerenbedrijven.

Ook als de nieuwe natuurwet wordt omarmd, zal deze het biodiversiteitsverlies in 2030 niet gestopt hebben. In het gunstigste geval zou dit pas in 2050 zijn. Waarom zou je er dan toch tegen zijn?

Dat heeft in het geval van Nederland een simpele reden: de bestaande natuurdoelen worden al niet gehaald. Dat gold in Nederland bijvoorbeeld voor alle biodiversiteitsdoelen voor 2020. En het geldt ook voor de eerder afgesproken habitatrichtlijn. Daarin staat dat de natuur in "een gunstige staat van instandhouding" moet blijven. Dit geldt alleen voor de Natura 2000-gebieden.

Nederland voldoet ook niet aan deze beschermverplichting. Sterker nog: 90 procent van de officieel beschermde natuurtypen bevindt zich juist in een "ongunstige staat". Nederland scoort daarmee het slechtst van alle EU-lidstaten. En over de belangrijkste maatregel om daar wat aan te doen: het halveren van de stikstofuitstoot per 2030, kunnen we het als land niet eens worden. Laat staan dus over nog andere natuurdoelen.