Elk jaar produceren wij met zijn allen een gigantische hoeveelheid afval. Veel wordt gescheiden en gerecycled, maar elk jaar verdwijnt er ook nog meer dan 7 miljard kilo restafval in de Nederlandse verbrandingsovens. Daar levert het restafval nog wat energie op, maar komen ook vele megatonnen CO2 in de lucht.

Het kabinet wil die uitstoot in de komende jaren sterk terugbrengen. Door meer te recyclen en minder afval te verbranden, maar ook door in de schoorstenen van de afvalverbranders de CO2-uitstoot op te vangen. In 2030 moet elk jaar zeker 3 miljoen ton CO2 uit afval onder de grond verdwijnen, staat in het nieuwe pakket klimaatplannen van minister Rob Jetten (Klimaat en Energie).

Daarvan zou 2 miljoen ton tellen als "negatieve emissies": CO2 die uit de lucht wordt gehaald. Dat werkt zo: bijna twee derde van het restafval bestaat uit biomassa, zoals papier of etensresten. Als dat wordt verbrand, komt CO2 in de lucht die er recent nog uit is gehaald door planten en bomen. Netto is er daardoor nul uitstoot. Als deze CO2 wordt opgevangen en permanent opgeslagen, halen we juist CO2 uit de lucht.

Iets meer dan een derde van het restafval bestaat uit plastic, gemaakt van aardolie. Als daarvan de CO2 wordt opgeslagen, daalt onze 'fossiele' uitstoot. Maar er is dan geen sprake van CO2-verwijdering uit de lucht.

Om echt miljoenen tonnen CO2 af te vangen bij afvalverbranding, moet er nog wel veel gebeuren. De grootste installatie die CO2 opvangt staat momenteel in Duiven, bij de afvalenergiecentrale van AVR. Daar wordt 60.000 ton CO2 per jaar verzameld en vervoerd naar tuinders. Zij hoeven door het gebruik van deze CO2 in hun kassen minder aardgas te verbranden.

Maar om het kabinetsdoel te halen, moet vijftig keer zoveel CO2 uit de schoorstenen worden afgevangen. Én moet het worden vervoerd naar de lege gasvelden onder de Noordzee waar het permanent kan worden opgeslagen.

Daar wringt volgens de Vereniging Afvalbedrijven de schoen. "Vanuit de techniek gezien is er veel mogelijk", zegt woordvoerder Jeroen Stein. Maar hij heeft veel praktische zorgen. Zo moet de overheid ervoor zorgen dat er ruimte is om die CO2 onder de Noordzee op te slaan.

Ook het transport daarnaartoe moet worden geregeld, wat een stuk moeilijker is voor een afvalverwerker in Twente dan voor een bedrijf in Rotterdam. Bovendien hebben de bedrijven nog subsidie nodig om dit te doen. "Anders lijkt het niet haalbaar en betaalbaar", zegt Stein.

Het kabinet maakt 222 miljoen euro uit het Klimaatfonds vrij om de afvalbedrijven te helpen vergroenen. Stein kan niet zeggen of dat voldoende is om de ambities van Jetten te verwezenlijken. "Dit wordt verkend in overleg met de ministeries van Economische Zaken en Infrastructuur en Waterstaat alsook onze leden."

AVR heeft al plannen om bij zijn verbrandingsoven in de Rotterdamse haven 450.000 ton CO2 per jaar af te vangen. Toch vindt ook dit bedrijf de ambitie van Jetten "stevig", zegt Michiel Timmerije, directeur energie bij AVR. "Er moet ook wel infrastructuur zijn om het te doen."

Voor zijn CO2-opslagproject wil AVR pijpleidingen gebruiken die vanuit de Rotterdamse haven richting lege gasvelden worden gelegd. Maar het is nog niet duidelijk wanneer de bouw daarvan kan doorgaan. De Raad van State moet nog oordelen in een rechtszaak over de stikstofuitstoot tijdens de aanleg van het zogeheten Porthos-project.

2030 staat ondertussen al om de hoek. "Voordat je een installatie hebt staan, voordat je vergunningen hebt, ben je minimaal drie of vier jaar aan de slag", zegt Timmerije.

Ook onze wetten zijn nog niet voorbereid op CO2-verwijdering. Er is nog geen systeem opgetuigd om bedrijven te belonen voor hun negatieve uitstoot. In Brussel wordt nog uitgebreid gediscussieerd over hoe dat zou werken en hoe kan worden geverifieerd dat er écht CO2 uit de lucht is gehaald. Én dat het ook voor lange tijd opgeslagen blijft.

Volgens wetenschappers moeten we in de toekomst nog veel meer CO2 uit de lucht verwijderen om de opwarming van de aarde te beperken. We moeten in 2050 niet alleen klimaatneutraal zijn, maar daarna ook een netto negatieve uitstoot hebben om de opwarming zo veel mogelijk te beperken.

Het is daarom goed om nu al te beginnen met negatieve emissies, zegt Kiane de Kleijne. Zij doet aan de Radboud Universiteit onderzoek naar manieren om CO2 te hergebruiken of uit de lucht te verwijderen. "Je moet daar nu al mee aan de slag, om het te ontwikkelen en op te schalen."

Ze benadrukt dat CO2-verwijdering geen vervanging is voor het verminderen van de uitstoot. Het is meestal veel moeilijker om CO2 weer uit de lucht te halen, dan om te voorkomen dat het broeikasgas uit onze schoorstenen en uitlaten komt. "Uitstootreductie moet de kern van het klimaatbeleid blijven. Daarvoor kan CO2-verwijdering nooit in de plaats komen."