Bosbranden op Borneo, droogte in Australië en modderstromen in Zuid-Amerika. De wereld wordt vaak overvallen door weerrampen. Maar soms kunnen ze maanden van tevoren worden voorzien - door wetenschappers die de temperatuur van de Grote Oceaan in de gaten houden.

Die watertemperatuur loopt ten westen van Peru momenteel langzaam op. Als het water daar over een groot gebied meer dan een halve graad warmer is dan normaal, wordt officieel gesproken van El Niño. Dat punt wordt naar verwachting later deze maand bereikt.

Volgens klimaatmodellen zal het warme water zich vervolgens verder uitbreiden over de evenaar en tot in 2024 aanwezig blijven. Gedurende deze periode heeft dit grote gevolgen voor het weer, vooral in tropische gebieden rond de Grote Oceaan.

Ook op de wereldwijde temperatuur heeft El Niño invloed. De atmosfeer kan tijdens El Niño minder broeikaswarmte kwijt in het oceaanwater. Als gevolg loopt de luchttemperatuur op aarde dan extra snel op. Dit effect treedt meestal wat vertraagd op.

"Bij een gemiddelde El Niño stijgt de wereldwijde temperatuur 0,06 graden. Maar bij een zeer krachtige, zoals in 2016, kan het twee keer zo veel zijn", zegt Gavin Schmidt, hoofd van het NASA Goddard Institute for Space Studies (GISS).

Schmidt houdt ook nu rekening met een vrij krachtige El Niño, die tot en met 2024 het aardse klimaat zal beïnvloeden, en de temperatuur met 0,06 tot 0,12 graden verhoogt.

Omdat het klimaat ondertussen ook elke tien jaar grofweg 0,2 graden warmer wordt door de stijgende concentratie broeikasgassen, zal het extra zetje van El Niño hoogstwaarschijnlijk leiden tot een nieuw wereldwijd hitterecord.

De vraag is alleen in welk jaar, zegt Schmidt. "We zullen in 2024 vrijwel zeker een nieuw heetste jaar noteren. En ik geef het een kans van een op drie dat we ook in 2023 het huidige record al breken."

Volgens NASA waren 2016 en 2020 tot nog toe het gezamenlijk heetste jaar ooit gemeten.

Miljoenen mensen zullen wereldwijd ervaren dat het weer van slag is. Dit speelt vooral in landen aan beide zijden van de Grote Oceaan.

Boven het extra warme water in het oosten ontstaan grote buien. Zo kan het tijdens El Niño onophoudelijk regenen langs de westkust van Midden- en Zuid-Amerika. Langs berghellingen kan dit leiden tot modderstromen. Vissers in Peru weten bovendien dat ze in het warmere water rekening moeten houden met lege netten.

Langs de westrand van de Grote Oceaan kunnen tijdens El Niño juist hardnekkige hogedrukgebieden ontstaan. Boven Australië en Indonesië kan het dan langdurig zonnig en droog zijn.

Deze gebieden worden tijdens El Niño vaak getroffen door bosbranden. De wereldwijde (netto) CO2-uitstoot kan hierdoor tijdens een krachtige El Niño wel een kwart hoger uitvallen.

Ook in Afrika, Noord-Amerika en de rest van Azië kan El Niño worden gevoeld. In India is het vaak droger, terwijl Sri Lanka en Pakistan juist veel regen kunnen verwachten. Zuid-Afrika heeft een grotere kans op droogte, terwijl Oost-Afrika tijdens El Niño juist vaak geplaagd wordt door overstromingen.

Die extra regenval treft ook het zuiden van de Verenigde Staten. Dat land kan zich komend najaar opmaken voor een rustiger orkaanseizoen: in de Atlantische Oceaan komen tijdens El Niño minder orkanen tot ontwikkeling, maar in de Grote Oceaan juist meer.

Het enige continent waar geen duidelijke directe effecten optreden van El Niño is Europa. Wel is een jaar na El Niño ook het water in de Noord-Atlantische Oceaan vaak extra warm. Dat kan vervolgens wel weer van invloed zijn op ons weer.