Uit onderzoek van het RIVM bleek in 2020 voor het eerst dat er veel zeer zorgwekkende stoffen neerdalen in de omgeving van Tata Steel in IJmuiden. Het gezondheidsinstituut trof zogenoemde paks en metalen in hoge concentraties aan in het stof dat belandt op de kozijnen en tuinmeubelen van omwonenden. Met name voor buitenspelende kinderen vormen paks en lood een gezondheidsrisico.

In het voorjaar en najaar van 2022 herhaalde het RIVM het onderzoek. Daaruit blijkt dat de hoeveelheid schadelijke stoffen op een bepaalde plek kan variëren, vooral door verschillen in de windrichting. Maar volgens het instituut neemt de hoeveelheid aangetroffen schadelijke stoffen niet structureel af.

Met name in Wijk aan Zee blijft de hoeveelheid schadelijke stoffen erg groot. Alleen de hoeveelheid ijzer die rond Tata Steel neerdaalt is wél duidelijk afgenomen, maar dat vormde al geen risico voor de gezondheid.

Tata Steel meldde afgelopen zomer dat het de uitstoot van paks had gehalveerd ten opzichte van 2019. Voor de omgeving heeft dat nog niet tot een verbetering geleid, concludeert het RIVM. "De resultaten laten zien dat er nog geen duidelijk meetbaar effect is van de maatregelen van Tata Steel."

Onderzoeker Janneke Elberse legt uit dat niet alleen de hoeveelheid uitstoot uitmaakt, maar ook hóé stoffen worden uitgestoten en verspreid. Ze kunnen bijvoorbeeld uit een schoorsteen komen of uit een opslag van materialen. Vervolgens verspreiden ze zich op verschillende manieren. Grof stof kan nadat het is neergekomen ook opnieuw opwaaien en weer ergens anders terechtkomen.

Volgens Elberse is het in theorie mogelijk dat de uitstoot van Tata inderdaad is gehalveerd, maar dat dit in de omgeving (nog) niet merkbaar is. "Het is wel een teleurstelling dat we het in deze metingen niet terugzien."

De onderzoekers benadrukken dat niet exact duidelijk is waar de paks en metalen vandaan komen. Naast Tata Steel kunnen ze ook afkomstig zijn van andere bronnen, zoals afvalverbranding, houtstook of scheepvaart.

Begin vorig jaar concludeerde het RIVM wel dat het terrein van Tata de belangrijkste bron is van de stoffen. De uitstoot lijkt bovendien groter te zijn dan de staalfabrikant zelf rapporteert, meldde de instelling toen.

Het nieuwe RIVM-onderzoek is "een lastig rapport voor mensen in de omgeving", zegt Marco Workel, directeur gezondheid, veiligheid en milieu bij Tata Steel. "Het geeft niet direct de duidelijkheid waar mensen op zitten te wachten."

Volgens Workel heeft Tata de uitstoot van schadelijke stoffen al flink teruggedrongen en voert het bedrijf dit jaar nog meer maatregelen in die moeten helpen. Zo komen er grote windschermen om de erts- en kolenvelden, die moeten voorkomen dat stof wegwaait.

"Ik moet eerlijk zeggen dat het mij tegenvalt hoelang het duurt om tot resultaten te komen", reageert staatssecretaris Vivianne Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat. "Het bedrijf moet echt aan de bak. Er is alleen een toekomst voor Tata in Nederland als die groen en schoon is."

Het RIVM adviseert het onderzoek naar schadelijke stoffen in de komende jaren te blijven herhalen. Dan moet blijken of de situatie voor de omgeving van Tata Steel wel verbetert. Het RIVM heeft nog geen opdracht voor die nieuwe onderzoeken, maar is daarover in gesprek met de provincie Noord-Holland en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Tata Steel zegt een herhaalonderzoek te verwelkomen.

Voor de zomer presenteert het RIVM nog een ander onderzoek naar de invloed van Tata Steel op de gezondheid van omwonenden. Met de resultaten daarvan wil de provincie ook beslissen over een vervolgonderzoek naar schadelijke stoffen in de omgeving.