Op Antarctica is het nu het eind van de zomer, dus bereikt de hoeveelheid zee-ijs zoals gebruikelijk zijn jaarlijkse laagste punt. Maar dat er zo weinig ijs ligt als vorige maand, is sinds het begin van de betrouwbare metingen in 1979 niet eerder gebeurd.

In februari lag er gemiddeld 2,2 miljoen vierkante kilometer zee-ijs. Dat is meer dan 1,1 miljoen vierkante kilometer onder het gemiddelde dat is berekend tussen 1991 en 2020. De wetenschappers van het Europese instituut Copernicus meldden dat het vorige record van 28 procent, uit 2017, gebroken is.

Zee-ijs is iets anders dan landijs: zee-ijs bestaat uit bevroren zeewater tot ongeveer een meter dik. Bij landijs kun je denken aan ijskappen en gletsjers. Het smelten van landijs zorgt voor een zeespiegelstijging. Wanneer zee-ijs smelt gebeurt dat niet, want het drijft op het water en heeft dus al zijn volume ingenomen.

"Dat betekent niet dat dat geen grote lokale gevolgen kan hebben", zegt Michiel van den Broeke, als hoogleraar polaire meteorologie verbonden aan het Instituut voor Marien en Atmosferisch onderzoek van de Universiteit Utrecht (IMAU). "Wanneer helder, wit zee-ijs plaatsmaakt voor donkere zee, wordt er minder zon weerkaatst. De oceaan kan dan sterker opwarmen dan normaal."

Een warmere oceaan kan nóg minder zee-ijs in de toekomst betekenen. Maar, benadrukt Van den Broeke, één koude winter en dat effect kan zo weer verdwenen zijn. Dat komt doordat het zee-ijs op Antarctica van nature veel verandert; de verschillen kunnen van jaar tot jaar erg groot zijn. "Het groeien en smelten van zee-ijs op Antarctica kun je zien als de grootste seizoenscyclus op aarde", zegt de hoogleraar.

Van den Broeke vindt het dan ook te voorbarig om al grote zorgen uit te spreken over het historisch lage aandeel ijs. "Die 34 procent klinkt dramatisch, maar het is de wet van de kleine getallen om over een korte tijdspanne te concluderen dat het nu echt in een neerwaartse spiraal zit", zegt de hoogleraar. Zo leek het zee-ijs tot en met 2015 nog significant toe te nemen, maar dat veranderde in 2016.

Onderzoek naar een een-op-eenrelatie tussen de twee moet nog worden verricht, maar de afname van het zee-ijs past volgens de hoogleraar wel binnen het wetenschappelijke beeld van klimaatverandering. "De wereld wordt warmer, dus ook de zuidelijke oceanen. Het is niet uitgesloten dat dit het begin is van een permanente afname, zoals we ook zien in het noordpoolgebied."

Op de Noordpool zal het niet lang meer duren voordat de eerste zee-ijsvrije zomer een feit is, stelt Van den Broeke. "Het is daarna een kwestie van tijd tot ook het zee-ijs op de Zuidpool volgt. Daarom is het heel belangrijk om in de gaten te houden, dan weten we over een aantal jaar in hoeverre dit doorzet. Maar nog belangrijker is het om de opwarming van de aarde zoveel mogelijk te beperken."