Om de klimaatdoelen van het kabinet-Rutte IV te halen zijn "scherpe politieke keuzes en vergaand beleid" nodig. Dat schrijft een onderzoekscommissie die door minister Rob Jetten (Klimaat en Energie) was gevraagd om een 'menukaart' met aanvullend klimaatbeleid te onderzoeken.

Op die menukaart staat een reeks maatregelen die politiek zeer gevoelig zijn, en volgens de commissie ook nog eens allemaal moeten worden uitgevoerd. Zelfs als dat gebeurt, is niet zeker of het streefdoel van 60 procent minder CO2-uitstoot in 2030 wordt gehaald. Dat is namelijk ook afhankelijk van personeelstekorten en andere economische factoren.

Dit is een greep uit de maatregelen die de commissie aanraadt:

• Een flinke krimp van de veestapel, door een maximum te stellen aan het aantal koeien dat op 1 hectare mag worden gehouden. Dit moet per 2030 zorgen voor 30 procent minder melkvee.
• Invoering van een belasting op vlees en zuivel. Supermarkten en fastfoodketens moeten verplicht plantaardige alternatieven aanbieden.
• Een veel hogere belasting op aardgas, zowel voor burgers als grootverbruikers. De belasting op elektriciteit gaat omlaag om de overstap op warmtepompen te stimuleren.
• Brandstofauto's voor zakelijk gebruik vanaf 2025 verbieden.
• Veel meer biobrandstoffen gebruiken in het wegverkeer.
• Een veel hogere CO2-heffing voor de industrie, die ver uitstijgt boven de huidige Europese CO2-prijs.
• Een hogere vliegbelasting op afstanden vanaf 2.500 kilometer.

Het pakket maatregelen leidt tot miljarden aan extra kosten voor het energiesysteem en 3,5 miljard euro per jaar aan extra belastinginkomsten. Het kabinet moet goed nadenken over de verdeling van de lasten en hoe het klimaatfonds van 35 miljard euro het best kan worden ingezet, aldus het advies.

Elk jaar blijkt opnieuw dat het kabinet niet op koers ligt om de klimaatdoelen voor 2030 te halen. De recentste berekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dateren van november vorig jaar. Daaruit bleek dat op basis van het huidige beleid en de plannen voor de komende jaren de uitstootreductie in 2030 uitkomt op 41 tot 52 procent. Dit ligt dus nog altijd ruim onder het officiële kabinetsdoel van 55 procent en het streefdoel van 60 procent.

De onderzoekscommissie onderzocht twee varianten waarin die 60 procent nog wel wordt gehaald, maar met minder zware maatregelen voor de landbouw óf de industrie. Dat betekent wel dat andere sectoren juist harder worden geraakt.

Ook in het 'gunstige' scenario voor de landbouw moet de veestapel nog flink krimpen, maar wel wat minder. In dat scenario moet juist de industrie veel minder energie gaan gebruiken en meer betalen voor de uitstoot. In het scenario waarin de industrie wordt gespaard, gaat dat ten koste van de landbouw en gaat de maximumsnelheid op snelwegen omlaag naar 90 kilometer per uur. Ook gaat de vliegbelasting dan verder omhoog.

Mocht het kabinet ervoor kiezen om één of meerdere sectoren voorlopig te ontzien, moeten niet alleen andere sectoren meer actie ondernemen. De betreffende sectoren moeten na 2030 nog harder aan de bak om ervoor te zorgen dat Nederland in 2050 klimaatneutraal is. "Uitstel" betekent dus een "steiler reductiepad" voor de latere jaren, schrijft de commissie.

Jetten wil het advies gebruiken om in de voorjaarsnota extra klimaatbeleid op te nemen. Die moet voor 1 juni naar de Tweede Kamer worden gestuurd. Het zal nog een hele opgave worden voor de coalitie om hier onderling uit te komen. Zaken zoals een vlees- of extra vliegbelasting liggen politiek gevoelig.

De klimaatminister wilde maandag nog niet vooruitlopen op de keuzes die het kabinet gaat maken. Wel erkent Jetten dat de maatregelen mogelijk zullen ingrijpen op de levens van burgers. "De klimaattransitie vraagt wat van ons allemaal. Daarom is de klimaatrechtvaardigheid zo belangrijk."

Tegelijkertijd benadrukt Jetten dat hij wel oog heeft voor de portemonnee van huishoudens en de mogelijkheid van kleine ondernemers om te blijven investeren. Subsidies moeten zorgen "dat iedereen het kan meemaken".