Een flinke verduurzaming én prijsverlaging van het openbaar vervoer om de auto uiteindelijk uit te bannen. Een verplichting voor verhuurders om woningen volledig energieneutraal te maken. Strengere klimaatregels voor bedrijven in de regio onder de vlag van 'de vervuiler betaalt'.

Een greep uit 44 klimaatadviezen van inwoners van Gelderland aan hun provinciebestuur. 150 ingelote deelnemers werkten dit najaar vier dagen intensief aan een rapport van bijna 200 pagina's. Het is de eerste keer dat burgers zo actief konden meepraten over het beleid van hun regio.

Juliëtte Neijenhof maakte deel uit van het Gelderse experiment. De twintigjarige student plantenwetenschap in Wageningen kijkt er in eerste instantie positief op terug: "Ik kan als individu niet veel doen tegen klimaatverandering, maar het burgerforum voelt als een manier om betrokken te zijn in beleidsvorming en ook echt impact te maken."

Het betrekken van burgers bij landelijke klimaatbesluitvorming is iets dat experts en beleidsmakers al langer toejuichen. Ook in Den Haag gonst het over meer inspraak in het klimaat- en energiebeleid voor de mensen die het aangaat.

Zo experimenteerde de overheid afgelopen weken met een nationale volksraadpleging over energie. Alle Nederlanders konden via een uitvoerige online vragenlijst meedenken over de energietransitie, bijvoorbeeld over het gebruik van kernenergie. Volgens het ministerie worden de resultaten van de meting gebruikt voor het maken van een klimaatneutraal energiebeleid in 2050.

Minister Jetten wil die burgerparticipatie nog verder uitbreiden en kijkt samen met de Tweede Kamer naar de mogelijkheden voor een landelijk burgerforum. Die zou bestaan uit een groep van 100 tot 200 mensen, die via een loting op de stoel van de regering mogen plaatsnemen. Zij denken dan inhoudelijk mee over het klimaatbeleid in Nederland en adviseren de overheid.

In een adviesrapport aan het kabinet lezen we dat het burgerforum een goede afspiegeling van de bevolking moet zijn om te kunnen werken: denk aan een juiste verdeling van leeftijd, geslacht, opleidingsniveau, afkomst, politieke betrokkenheid en vertrouwen in de overheid.

Een burgerforum valt of staat met wat er uiteindelijk wordt gedaan met de uitkomsten. Zowel deskundigen als beleidsmakers halen telkens het nationale burgerforum in Frankrijk aan als voorbeeld van hoe het in ieder geval niet moet. Na het ambitieuze beraad in 2019 voerde president Macron uiteindelijk maar een klein aandeel van de uitgebreide voorstellen door. De rest belandde in de la.

Hier wil de overheid dat anders doen. De Kamer en het ministerie beslissen dit voorjaar of er daadwerkelijk een burgerforum komt, en hoe dat er precies uit komt te zien. Voorop staat hoe ze kunnen garanderen dat de ideeën van de deelnemers ook echt worden meegenomen in het beleid. Volgens het ministerie is dat een belangrijke voorwaarde. "Een burgerforum kan mensen een stem geven over hun toekomst, maar alleen als hun advies ook echt wordt opgevolgd", laat een woordvoerder weten.

Onderzoekers van de Radboud Universiteit bestuderen momenteel of een burgerforum de kloof tussen burgers en overheid kan verkleinen. Volgens hoofdonderzoeker en politicoloog Kristof Jacobs leek dat bij het burgerforum in Gelderland het geval: op dag één beoordeelden deelnemers hun vertrouwen in de Provinciale Staten met een 6,5. Op de vierde dag was dit onder dezelfde groep al een 7. Bovendien wilde 86 procent van de deelnemers dat de provincie vaker burgerfora organiseert.

Het meepraten over klimaatbeleid doet volgens Jacobs iets met mensen die normaal gesproken niet politiek betrokken zijn. Jacobs: "Voor veel van hen is dit de eerste keer dat ze zo intensief met politiek en het klimaat bezig zijn." Na het burgerforum gaf een meerderheid van de deelnemers aan dat ze anders naar het klimaatvraagstuk zijn gaan kijken. Ze waren nu bereid bepaalde gewoontes aan te passen om verschil te maken.

Jacobs ziet dan ook de meerwaarde van een landelijk burgerforum. "Het dient als een reality check voor de politiek: wat speelt er bij de mensen en welke principes moeten leidend zijn? We zagen in Gelderland dat de deelnemers echt serieus werden genomen."

In het Gelderse burgerforum voelde student Nijenhof zich gehoord, maar ze wil wel graag weten wat er straks met haar adviezen gebeurt. Daarom is ze bezig een werkgroep op te zetten die het provinciebestuur en de betrokken ambtenaren controleert.

Volgens de provincie wordt na een evaluatie dit najaar duidelijk in hoeverre de 44 adviezen opgevolgd worden. "Een grote winst is nu al dat burgers en de overheid de tijd hebben genomen om zich in elkaar te verplaatsen", zegt een woordvoerder. Nijenhof: "Eerst zien, dan geloven. Pas als ik onze adviezen terugzie in het beleid ga ik met een goed gevoel naar bed."