Steeds meer gebouwen in Nederland gaan van het gas af, maar dat is een langzaam proces. Bijna negen op de tien woningen hebben nog een gasaansluiting, blijkt uit cijfers van statistiekbureau CBS. Dus voorlopig blijven we ook gas nodig hebben om onze gebouwen te verwarmen.

Dat zorgt jaarlijks voor meer dan 20 miljoen ton aan CO2-uitstoot. Om dat omlaag te brengen, wil het kabinet dat er veel meer groen gas wordt geproduceerd. Dat wordt gemaakt door reststromen als mest, gft-afval of rioolslib te vergisten. Vervolgens wordt het zo verwerkt dat het qua samenstelling nauwelijks meer verschilt van het aardgas dat in Groningen onder de grond zit. Als het uit je fornuis komt, merk je ook geen verschil.

Sterker nog, zonder het te merken gebruik je thuis waarschijnlijk al (een beetje) groen gas. Nu stroomt er ongeveer 3 procent groen gas in ons aardgasnet. Dat moet in 2030 zeker 20 procent zijn, staat in het regeerakkoord van het kabinet-Rutte IV, maar het is zeer onzeker of dat doel wordt gehaald.

Als we al dat groene gas willen maken uit binnenlandse reststromen, zal meer dan de helft afkomstig zijn uit mest. Dat blijkt uit berekeningen van onderzoeksbureau CE Delft. Door van mest groen gas te maken, kan niet alleen de CO2-uitstoot in onze huizen omlaag, maar ook de uitstoot van de landbouw.

Nu vliegt methaan uit de mest van koeien en varkens de lucht in. Als dat methaan in een vergister wordt opgevangen en vervolgens in je cv-ketel wordt verbrand, is het broeikaseffect een stuk kleiner.

Door mest snel uit de stal te halen en direct te vergisten, kan de methaanuitstoot van de mest met meer dan twee derde worden teruggedrongen, blijkt uit onderzoek van Wageningen University & Research (WUR). Ook voor de stikstofuitstoot kan dit systeem gunstig zijn. Dan moet het digestaat dat overblijft na vergisting van de mest nog wel extra worden bewerkt, voordat het weer over het land wordt verspreid als kunstmestvervanger.

WUR-onderzoeker Nico Verdoes noemt de techniek "heel perspectiefvol" voor boeren die hun uitstoot moeten verlagen, maar zegt dat er nog wel praktijkervaring moet worden opgedaan met de stalsystemen. "Je moet ze ook kunnen onderhouden en kunnen borgen dat de emissies laag blijven."

Voor het klimaat is vergisting van mest hoe dan ook geen perfecte oplossing. Het merendeel van de methaanuitstoot door koeien komt namelijk niet uit de mest, maar uit de mond van de dieren. Die uitstoot blijft gelijk als groen gas wordt gemaakt van de mest.

Voor Milieudefensie knelt daar de schoen. "Je doet te weinig aan het reduceren van de uitstoot", zegt Kirsten Sleven van de milieuorganisatie. "Als je dat serieus wil aanpakken, zal de veeteelt gewoon moeten krimpen." Volgens Sleven kan groen gas wel een bijdrage leveren aan de energietransitie, maar alleen als tijdelijke oplossing.

Klimaatminister Rob Jetten ziet ook op de langere termijn een rol voor groen gas, bijvoorbeeld in huizen die moeilijk te verduurzamen zijn of in de chemie. Hij wil dat de productie razendsnel gaat groeien richting 2030. Nu gebeurt dat juist nog niet. Vorig jaar ging de productie met slechts 4 procent omhoog, zo blijkt uit cijfers van Netbeheer Nederland.

Het Planbureau voor de Leefomgeving denkt dat nog niet eens de helft van het kabinetsdoel wordt bereikt in 2030. CE Delft ziet de productie sneller groeien, maar verwacht ook dat de huidige kabinetsplannen zelfs in een optimistisch scenario niet genoeg zijn.

Dat komt mede doordat groen gas wordt 'gediscrimineerd' bij subsidies voor duurzame energie, zegt Martien Visser, lector energietransitie aan de Hanzehogeschool en strategiemanager bij Gasunie. "Groen gas is maatschappelijk heel aantrekkelijk", zegt hij. Terwijl we ons elektriciteitsnet flink moeten ombouwen om de snelle groei van warmtepompen en zonnepanelen mogelijk te maken, kan groen gas gewoon door het bestaande gasnet. Dat scheelt veel geld.

"Maar dat voordeel wordt op geen enkele manier in de rangschikking van subsidies verwerkt", vertelt Visser. Daar hebben zonnepanelen juist een voordeel, omdat ze tegen lage prijzen veel duurzame energie opwekken. De kosten van werk aan het elektriciteitsnet worden niet meegerekend. Na een motie uit de Tweede Kamer doet Jetten inmiddels onderzoek naar deze subsidiekwestie.

Ondertussen moet het kabinetsdoel dichterbij komen door energieleveranciers te verplichten om een bepaald percentage groen gas te leveren. Vanaf 2025 moeten leveranciers certificaten inkopen bij de producenten van groen gas. Als er te weinig groen gas beschikbaar is, worden die certificaten duur. Dan gaat het dus ook meer geld opleveren om het gas te produceren.

De markt voor groen gas komt in beweging nu zo'n verplichting gaat gelden, zegt directeur Robert Goevaers van Platform Groen Gas. "Je ziet dat de grote energieleveranciers proberen hun positie zeker te stellen." Veel bedrijven zijn volgens Goevaers al op zoek naar contracten om vanaf 2025 groen gas te kunnen leveren.

Het aantal subsidieaanvragen door producenten van groen gas ging de afgelopen twee jaar weer flink omhoog. Ze moeten hun fabrieken nu nog wel gaan bouwen.

"Waar ik me zorgen over maak, is het gebrek aan snelheid om die projecten te kunnen realiseren", vertelt Goevaers. Het duurt lang om vergunningen te krijgen. Dat komt door personeelstekorten bij gemeenten en doordat omwonenden vaak niet zitten te wachten op de komst van een vergister. Zij maken zich bijvoorbeeld zorgen over stank. "Die zorg kun je bij moderne installaties gewoon wegnemen", zegt Goevaers. Die zijn volgens hem "redelijk aaibaar" en zorgen in de praktijk voor weinig overlast.

Naast vergisting gaat in de toekomst mogelijk een andere techniek een grote rol spelen: superkritische vergassing. Deze maand opende in Alkmaar de eerste fabriek die gebruikmaakt van deze technologie. "Wij verwachten zeker dat het een substantiële bijdrage gaat leveren", zegt Goevaers. "Het is in ieder geval fantastisch dat de techniek nu werkt."