Bonaire, Sint Eustatius en Saba (de BES-eilanden) hebben ongeveer net zo veel inwoners als de Wadden en zijn als bijzondere gemeenten ook net zo Nederlands. Maar waar er uitgebreide plannen zijn om de Wadden te beschermen tegen klimaatverandering - bijvoorbeeld via het Deltaprogramma of het Nationaal Waterprogramma - ontbreken zulke plannen voor de Caribische eilanden.

Het is zelfs niet goed duidelijk wat voor gevolgen de klimaatverandering en zeespiegelstijging eigenlijk zullen hebben voor onze Caribische inwoners. Dat is nog nauwelijks in kaart gebracht.

"Voor Europees Nederland is heel veel onderzoek gedaan en liggen er beschermingsmaatregelen op de plank. En die worden ook uitgevoerd", zegt Eefje de Kroon van Greenpeace. "Voor de BES-eilanden is dat niet het geval. Er wordt echt met twee maten gemeten."

Vorig jaar bracht de Vrije Universiteit Amsterdam in opdracht van Greenpeace in kaart wat voor gevolgen klimaatverandering heeft op Bonaire. Laaggelegen delen van het eiland zullen steeds vaker overstromen en kunnen al in 2050 permanent onder water komen te staan. Ondertussen worden de koraalriffen bedreigd door de verzuring van de Caribische Zee en ligt droogte op land op de loer. Aanpassen aan een warmer klimaat - ook wel 'klimaatadaptatie' genoemd - wordt daardoor steeds belangrijker.

Saba en Sint Eustatius zijn vulkanisch, waardoor ze vrij hoog boven de zeespiegel liggen. Voor deze bovenwindse eilanden is zeespiegelstijging daarom een minder groot risico, maar ze worden wel vaker getroffen door orkanen. Door het opwarmende oceaanwater worden die steeds sterker.

"Orkanen komen niet vaker voor, maar zijn wel krachtiger geworden", zegt Peter Siegmund van het KNMI. Dat instituut werkt aan nieuwe berekeningen die zullen laten zien wat klimaatverandering in de toekomst voor gevolgen kan hebben in Caribisch Nederland.

Toen het KNMI in 2014 voor het laatst zulke klimaatscenario's opstelde, werd alleen nog naar Europees Nederland gekeken. Het kabinet gaf toen niet de opdracht om ook naar Caribisch Nederland te kijken. Volgens Siegmund was dat ditmaal ook weer het geval, maar bestudeert het KNMI de Caribische eilanden nu wel. "Omdat we het belangrijk vinden."

Het is een van de manieren waarop er in Europees Nederland langzaam meer aandacht komt voor de eilanden. In het regeerakkoord van het kabinet-Rutte IV stond een prominente passage over de BES-eilanden én over de betrekkingen met Curaçao, Aruba en Sint Maarten (de CAS-eilanden), die als onafhankelijke landen onderdeel van het koninkrijk zijn.

Onder druk van moties uit de Tweede Kamer werkt het kabinet aan onderzoek naar maatregelen voor klimaatadaptatie op de BES-eilanden. "Hoewel de gemeenten en openbare lichamen hier zelf verantwoordelijk voor zijn, heeft de minister van Infrastructuur en Waterstaat aangeboden de openbare lichamen (van de BES-eilanden, red.) hierbij te ondersteunen", schreef staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Koninkrijksrelaties) vorig jaar aan de Kamer.

Concrete financiering voor de uitvoering van adaptatiemaatregelen is er nog niet. Via het Deltafonds worden er wel miljarden gestoken in de bescherming van Europees Nederland tegen de stijgende zeespiegel. Caribisch Nederland kan geen aanspraak maken op geld uit dat fonds, omdat het wettelijk gezien geen deel uitmaakt van het Deltaprogramma.

Ed Nijpels, die voorzitter was van de gesprekken over het Klimaatakkoord, gaat dit jaar een 'klimaattafel' opzetten op Bonaire, om te overleggen over klimaatmaatregelen voor het eiland.

Het zou beter zijn om alle Caribische eilanden bij de gesprekken te betrekken, zegt beleidsadviseur Irene Kingma van de Dutch Caribbean Nature Alliance. Dus ook Saba, Sint Eustatius én de onafhankelijke CAS-eilanden. "Hoe moeilijk is het om een stoel aan de klimaattafel erbij te zetten voor die eilanden?" vraagt Kingma zich af. "Zorg ervoor dat er in ieder geval een uitnodiging is, dat ze ook kunnen meepraten en meedenken."

"Bonaire heeft zelf het initiatief genomen en het Nederlandse kabinet gevraagd om een klimaattafel", zegt Nijpels daarover. Op verzoek van het kabinet kijkt hij ook hoe Saba en Sint Eustatius bij het overleg kunnen worden betrokken.

Als de klimaattafel op de BES-eilanden van de grond is gekomen, kan wat Nijpels betreft ook worden gekeken naar de mogelijkheden voor zo'n overleg op Aruba, Sint-Maarten en Curaçao. "Maar dat verzoek zal ook van die drie regeringen moeten komen."

Kingma vreest dat het aan de klimaattafel voorlopig blijft bij praten, zonder dat er stappen vooruit worden gezet. Nijpels heeft de opdracht om kennis te verzamelen en een gesprek op gang te brengen. "Maar wat kom je brengen?" wil Kingma weten. "Wat gaat de Nederlandse overheid concreet doen om klimaatadaptatie op de eilanden vorm te geven?"

Greenpeace dreigt met een rechtszaak als er geen maatregelen komen om Bonaire te beschermen tegen de klimaatdreiging die wordt omschreven in het VU-onderzoek. "Wij vrezen dat het niet snel genoeg gaat", zegt De Kroon van de milieuorganisatie. "Bonaire is zo lang achtergesteld geweest dat wij niet de illusie hebben dat het kabinet ineens met nieuwe beschermingsplannen gaat komen."

"De bescherming tegen klimaatverandering is een bescherming van mensenrechten", zegt De Kroon. "Daarvoor is de Nederlandse overheid wel degelijk verantwoordelijk. Die verantwoordelijkheid kunnen ze niet van zich afschuiven."

"Nederland heeft natuurlijk een zorgplicht om de eilanden mee te nemen in het klimaatbeleid, te beginnen met de drie eilanden die bijzondere gemeenten zijn", vindt ook Nijpels. "We hebben in Nederland een jaar gedaan over het Klimaatakkoord. Als alle partijen goedwillend zijn, kan zo’n akkoord over wat er moet gebeuren er relatief snel zijn."