De Eems-Dollard is een estuarium dat aan de noordzijde verbonden is met de Waddenzee. In het gebied worden verschillende nieuwe ideeën getest. Zo wordt langs de Dollard een dijk versterkt met lokaal baggerslib en wordt andere begroeiing getest.

Opmerkelijker is een nieuwe dijk iets verder naar het noorden, bij het dorpje Bierum, aan de Eems. "Daar worden kleine openingen in gemaakt", vertelt Peter van Dijken van de provincie Groningen aan NU.nl.

Die openingen zijn duikers: lange buizen met schuiven erin. Als die schuiven openstaan, kan de zee bij hoogwater het achterliggende land overspoelen.

De openingen lijken strijdig met de oergedachte van de dijk, die juist overstromingen moet voorkomen. Maar de doorlaatbare dijk moet naast veiligheid ook een oplossing bieden voor een ander probleem dat dijken zelf veroorzaken: bodemdaling.

Nederland is voor een groot deel gevormd door overstromingen van de zee en de rivieren. Elke vloed en elk hoogwater bracht klei en zand mee. Zo werd Nederland laagje voor laagje opgehoogd en bleef het land eeuwenlang hoger dan het (gemiddelde) niveau van het water.

Sinds we dijken hebben, gebeurt het tegenovergestelde: het land achter de dijk zakt steeds dieper weg. Klei klinkt in, en veen droogt uit en verdampt. Het probleem van de bodemdaling wordt verergerd door zeespiegelstijging, die steeds sneller gaat.

Zo worden de polders achter de dijken steeds dieper, kwetsbaarder en duurder. Gemalen moeten harder pompen. Dat kost meer energie en het risico op ongelukken neemt toe. Bovendien trekken die gemalen uiteindelijk het zoute zeewater onder de dijk door de polders in. Dat zet een streep door de bestaande landbouw.

Dan kunnen we die zee misschien maar beter zo nu en dan zelf binnenlaten. Dat biedt ook perspectief voor de landbouw: verse zeeklei is rijk aan kalk en andere mineralen. "Agrariërs staan in de rij om hun akkers op te hogen", zegt Van Dijken.

Dat gaat dan deels om nieuwe vormen van landbouw, zoals 'zilte teelt' van aardappelen en groenten als zeekool. In de dubbele dijk is zelfs ruimte gemaakt voor garnalenkweek. En op overstroomd grasland kunnen bijvoorbeeld schapen grazen.

Bij de dubbele dijk moeten de duikers twee vliegen in één klap slaan. Het wegzakkende land kan de verse lagen slib goed gebruiken, maar het moet ook helpen de slibconcentraties in het zeewater omlaag te krijgen. Die zijn als gevolg van bedijking en baggerwerkzaamheden in de Eems-Dollard zo hoog dat het verstikkend werkt op het onderwaterleven.

Bij Bierum is de doorlaatbare dijk dus geen gek idee. Maar die is maar circa 2 kilometer lang, en het vak erachter is smal. Hoe zit dat als we uitzoomen? Nederland heeft in totaal 523 kilometer aan zeekusten, met daarachter grote poldergebieden. Hetzelfde probleem speelt ook verder landinwaarts, langs rivierdijken.

Kijkend naar de zeespiegelstijging zou je dit het liefst op grote schaal toepassen, zegt hoogleraar fysische geografie Maarten Kleinhans van de Universiteit Utrecht. "Maar het kan niet overal, en het heeft ook niet overal evenveel zin."

Je hebt plekken nodig met wisselende waterstanden én voldoende slib, zegt Kleinhans. Het geschiktst is volgens Kleinhans de kust langs de Eems-Dollard in Groningen en de Westerschelde in Zeeland. Dit zijn plekken waar een rivier (respectievelijk de Eems en de Schelde) de zee in stroomt. Zoet en zout water mengen er, er zit veel slib in het water en het getijverschil is er hoog.

Verderop langs de kust kun je de zee wel binnenlaten, maar zal de opslibbing veel trager verlopen, en waarschijnlijk de steeds snellere zeespiegelstijging niet kunnen bijbenen.

"Dit kan dus helpen om hier en daar een paar zwakke plekken langs de kust te versterken", zegt Kleinhans. Maar we hebben een oplossing nodig voor het hele kustsysteem. En hoe sneller de zeespiegel stijgt, hoe lastiger dat wordt.

Van Dijken vertelt dat er internationaal veel belangstelling is. Zo komen volgend jaar delegaties uit andere Europese deltagebieden kijken in Bierum, waaronder een afvaardiging uit Venetië en de mondingen van de Rhône in Frankrijk en de Ebro in Spanje.

"Ook in Bangladesh zijn ze hier al mee aan het experimenteren", zegt Kleinhans. En hij denkt dat het ook interessant is voor de delta van de Mississippi. Daar heeft het water nog meer vrij spel om het land op te hogen.

Zo kan de doorlaatbare dijk in Bierum voor allerlei landen waardevolle kennis opleveren. Maar voor de langetermijntoekomst van ons eigen land hebben we ook hiermee (nog) geen sluitende oplossing.