Ieder jaar gooien we in Nederland meer dan 300 miljoen kilo aan textiel weg: handdoeken, lakens, maar vooral héél veel kleren. Slechts 45 procent wordt gescheiden ingeleverd, in de textielbakken van de gemeente of van goede doelen. De rest gaat bij het restafval en belandt in de verbrandingsoven.

Ondertussen kopen we steeds meer kledingstukken, die we minder vaak dragen voordat we ze weggooien. Dat heeft een gigantische impact op milieu en klimaat. De kledingindustrie zorgt inmiddels voor meer CO2-uitstoot dan de wereldwijde luchtvaart. Ook zorgt die industrie ver over onze grenzen voor enorm veel waterverbruik en vervuiling.

Daarom moeten we kleding veel langer gaan gebruiken en uiteindelijk netjes recyclen, vindt het kabinet. In 2050 moet Nederland een kringloopeconomie zijn en mag er eigenlijk dus geen enkel T-shirt meer in de verbrandingsoven terechtkomen. Van zo'n circulaire economie komt voorlopig weinig terecht, constateerde het Planbureau voor de Leefomgeving donderdag nog.

Om toch de goede kant op te gaan, gaat het kabinet de kledingbranche verplichten om stap voor stap circulair te worden. De bedrijven die in Nederland kleding op de markt brengen, worden later dit jaar officieel verantwoordelijk voor het textielafval.

Wat merkt de consument ervan als deze 'uitgebreide producentenverantwoordelijkheid' (UPV) ingaat? Steeds meer kledingwinkels zullen een eigen textielbak krijgen. Maar afgedankte kleding kan nog steeds worden ingeleverd in de textielbak van de gemeente, De kledingbedrijven zullen er vervolgens voor moeten zorgen dat afgedankte kleding zo veel mogelijk en zo goed mogelijk wordt hergebruikt en gerecycled.

Daar kunnen zij ook op worden afgerekend. Er komen een verplichte hoeveelheid textiel die een nieuw leven moet krijgen. Vanaf 2025 moet 50 procent van alle kleding die bedrijven op de markt brengen, ook weer worden gerecycled of hergebruikt. In de jaren daarna loopt dat percentage snel op en mag er dus ook steeds minder bij het restafval belanden.

Een kwart van de recycling moet in 2025 'vezel-tot-vezel' zijn. Dat betekent dat er nieuwe kledingstukken worden gemaakt van afgedankte kleding. Kleding die nu wordt gerecycled, wordt vaak nog 'laagwaardig' omgezet in producten als vulling voor autostoelen.

Ook het hergebruik moet omhoog. Over drie jaar moet 10 procent van alle kleding weer in Nederlandse tweedehandswinkels belanden. "Dat is een grote uitdaging", zegt Peter Koppert van brancheorganisatie Modint. "Is er in Nederland bij de consument wel vraag naar 10 procent gebruikte kleding? Dat is natuurlijk zeer de vraag." Nu is tweedehands goed voor hooguit een paar procent van de verkoop, zegt hij.

Ook de doelen voor recycling zijn zeer ambitieus, zegt Koppert. "Toen ik een jaar geleden de eerste wettekst op mijn bureau kreeg, dacht ik: dat gaan we nooit halen." Inmiddels is hij optimistischer, omdat steeds meer bedrijven vergevorderde plannen hebben voor innovatieve recyclingprojecten.

De Inspectie Leefomgeving & Transport (ILT) moet straks in de gaten houden of kledingproducenten zich houden aan de verplichte doelstellingen. Gebeurt dat niet, dan kan de inspectie optreden.

De waakhond maakt zich nog wel zorgen over de handhaafbaarheid van de normen. Daar is geen beginnen aan als de kledingproducenten zich niet verenigen in een collectieve organisatie, schreef de ILT in een advies aan het kabinet. Ook de Raad van State maakt zich daar grote zorgen over.

Momenteel is de branche nog bezig om zo'n stichting op te richten. Bedrijven die zich aansluiten, gaan een paar cent per verkocht kledingstuk betalen aan een fonds. Dat betaalt voor het sorteren en recyclen van kleding, en stimuleert innovatieve vormen van recycling.

Koppert schat in dat bijna de helft van de sector inmiddels interesse heeft getoond in de organisatie. Dat is nog niet genoeg om ervoor te zorgen dat álle bedrijven ook echt gaan meebetalen aan het inzamelen en verwerken van textielafval. Pas als een ruime meerderheid zich aansluit bij de organisatie kan iedereen worden verplicht om bij te dragen.

De gemeenten, die nu hoofdverantwoordelijk zijn voor het inzamelen van textiel, zijn blij dat er ambitieuze verplichtingen komen voor hergebruik en recycling. "Als iedereen vanaf dit jaar keihard aan de bak gaat, dan is er veel mogelijk", zegt directeur Wendy de Wild van de NVRD, de vereniging van gemeentelijke afvalinzamelaars.

Maar uiteindelijk moet er veel meer veranderen dan alleen de manier waarop we kleding inzamelen en recyclen, zegt zij. "Je moet als textielsector echt een gigantische ommezwaai maken naar een andere manier van produceren. We moeten af van het feit dat alles 5 euro kost en na drie keer wassen uit elkaar valt."

Ook Koppert hoopt dat er door de UPV meer kleding op de markt komt die lang meegaat en goed kan worden gerecycled. Nu is dat vaak lastig omdat verschillende textielsoorten door elkaar worden gebruikt in één kledingstuk. Door kleding anders te ontwerpen, kan het recyclingpercentage omhoog.

Uiteindelijk zullen de makers van slecht recyclebare kleding meer moeten betalen voor het verwerken van hun afval, verwacht Koppert. "Kleding die zich heel slecht is of niet fatsoenlijk her te gebruiken is, gaat het steeds moeilijker krijgen."